Vrijdag presenteerde Biden een routekaart voor een duurzaam staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas. Het plan voorziet in een wapenstilstand en de stapsgewijze vrijlating van gijzelaars, in ruil voor Palestijnse gevangenen. De laatste fase betreft de internationale wederopbouw van de Gazastrook, waarin ook de Verenigde Staten een belangrijke rol zullen spelen.

Washington zet Netanyahu nu extra onder druk, doordat Biden persoonlijk de hoofdpunten van deze routekaart uiteenzette, die overigens in grote lijnen overeenkomen met een voorstel voor een staakt-het-vuren waarmee het Israëlische oorlogskabinet eerder al akkoord ging. „Dit is een beslissend moment”, hield de president de Israëlische regeringsleider voor.

Interne situatie

Dat beslissende moment wordt echter nog meer bepaald door de interne politieke situatie waarin Netanyahu verkeert. Minister van Financiën Bezalel Smotrich en minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir –leiders van de twee uiterste rechtse coalitiepartijen– schoten het plan van Biden zaterdagavond al af. Sterker nog: als de premier akkoord gaat met het Amerikaanse voorstel vóór Hamas volledig is vernietigd, zullen zij de regering laten vallen.

Om dat probleem te ondervangen bood oppositieleider Yair Lapid van de partij Er is Toekomst Netanyahu  gedoogsteun aan, zodat zijn kabinet toch aan kan blijven als de rechtse partners eruit stappen. De premier weet echter ook dat dit politieke vangnet zal wegvallen zodra er een akkoord met Hamas ligt. Want de oppositie wil niets liever dan dat Netanyahu van het politieke toneel verdwijnt.

Daar komt nog bij dat de leiders van de Nationale Eenheidspartij, Benny Gantz en Gadi Eisenkot, eveneens hebben gedreigd hun steun aan het oorlogskabinet in te trekken als Netanyahu niet voor 8 juni met een plan komt waarin hij de Israëlische toekomstplannen voor Gaza uiteenzet. Dan zou hij aan de steun van Lapid ook niet veel meer hebben.

Netanyahu zit dus aan alle kanten klem. Zondag probeerde hij op zijn gebruikelijke manier tussen de klippen door te zeilen. Enerzijds zei de premier dat hij het Israëlische onderhandelingsteam opdracht heeft gegeven met een voorstel te komen dat voorziet in de vrijlating van alle gijzelaars. Anderzijds benadrukte hij dat er geen sprake van een permanent staakt-het-vuren kan zijn zolang de militaire en bestuurlijke capaciteit van Hamas niet vernietigd is.

Politieke voortbestaan

Netanyahu zal dus een keus moeten maken. Als hij akkoord gaat met het plan van Biden en Hamas stemt eveneens in, zal dat mogelijk tot de vrijlating van de gijzelaars leiden. Daarmee is ook een hoofddoel van de oorlog behaald. President Biden benadrukte dat zo’n deal ook het internationale aanzien van de Joodse staat ten goede zal komen en dat hij daarmee wellicht zelfs een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof kan ontlopen. De overeenkomst zou ook rust aan de noordgrens brengen en op termijn een historische vredesovereenkomst met Saudi-Arabië kunnen opleveren.

Die stap echter kan tot de val van de Israëlische regering leiden. Maar niets doen kan ook het einde van het kabinet –en daarmee nieuwe verkiezingen– inluiden. In beide gevallen komt het politieke voortbestaan van Netanyahu in gevaar. De premier heeft weliswaar bewezen dat hij een meester in overleven is, maar zijn kansen staan er momenteel niet goed voor.

„Dit is een beslissend moment” - Joe Biden, president VS