India wordt geteisterd door hitte. Vooral in het noorden, midden en oosten van het land worden bijzonder hoge temperaturen gemeten; in bijna veertig megasteden steeg het kwik tot boven de 45 graden. Woensdagmiddag werd in Delhi (zo’n 30 miljoen inwoners) 52,3 graden Celsius gemeten. Als die meting klopt, is dit de ergste hittegolf ooit in de regio.

Zomers duren in Noord-India van maart tot en met juni. Door klimaatverandering zijn de zomertemperaturen er steeds vaker moordend – letterlijk, want de extreme hitte kost mensenlevens.

Megasteden als Delhi zijn extra vatbaar voor extreme hitte, legt Sjoukje Philip, onderzoeker bij het KNMI, uit. „Dat komt door het zogeheten hitte-eilandeffect. Gebouwen absorberen warmte, en stralen die daarna ook weer uit.” Bovendien remt bebouwing de windsnelheid af, wat weer voor minder koelte zorgt. „Daardoor kan het in steden wel vier graden warmer zijn dan op het platteland”, aldus Philip.

Gevaarlijk

Die paar graden kunnen een groot verschil maken, vertelt Maria Hopman, hoogleraar fysiologie van het Nijmeegse Radboudumc. „Mensen warmen continu op, door te bewegen of doordat de buitentemperatuur het lichaam opwarmt. Dat is niet erg, zolang we die hitte ook weer af kunnen geven aan onze omgeving. Tijdens extreme hitte kan dat moeilijker, omdat de omgeving dan soms warmer is dan de huid.”

Als dat gebeurt, is er nog maar één manier om het lichaam af te koelen: zweten. „Zo’n hittegolf is een enorme stresstest voor je lichaam”, aldus Hopman. „Om te compenseren voor al het vocht dat je uitzweet, moet je heel veel blijven drinken. Uitdroging ligt al heel snel op de loer, zeker als er een gebrek aan water is. Dat is levensgevaarlijk, vooral voor zwakkere mensen, zoals ouderen.”

En dat is dan nog de situatie waarbij mensen nog kúnnen zweten. „Als de omgevingstemperatuur verder oploopt, verlies je het vermogen om warmte kwijt te raken totaal”, legt Hopman uit. „Op welk punt dat precies gebeurt, hangt af van de luchtvochtigheid; hoe vochtiger de lucht, hoe sneller je dat punt bereikt.” Die luchtvochtigheid verschilt sterk in het getroffen gebied; in Delhi is die relatief laag, maar in grote steden in het midden en oosten een stuk hoger.

„India heeft vrij goede hitteplannen, maar veel personen moeten noodgedwongen naar buiten” - Sjoukje Philip, onderzoeker bij het KNMI

„Op dat punt word je volledig afhankelijk van de beschikbaarheid van water en elektrische koelmiddelen zoals ventilators en airconditioning”, vertelt Hopman. Als die middelen wegvallen, lopen mensen het risico dat hun lichaamstemperatuur gaat stijgen. En dat is zeer gevaarlijk.

Hopman: „Bij onze standaard lichaamstemperatuur –37 graden– functioneren onze enzymen het best. Enzymen zorgen ervoor dat onze lichaamsprocessen, zoals bloedstolling en zenuwgeleiding, goed verlopen. Als de lichaamstemperatuur stijgt, gaan die enzymen slechter functioneren.” Tot de 40 graden kunnen de meeste mensen dat nog aan, maar bij 42 graden gaan enzymen stuk, en dat is dodelijk.

Tuinslang

Water en koelmiddelen zijn dus van levensbelang, maar de toegankelijkheid van elektriciteit om die koelmiddelen in te zetten staat onder druk. India verbruikte woensdag een record van maar liefst 246 gigawatt. Op bepaalde plaatsen is er in de avonduren een stroomtekort. De avondtemperaturen in de regio liggen op de meeste plaatsen nog steeds tussen de 30 en 40 graden.

Delhi vreest daarnaast voor waterschaarste; sinds woensdag zijn tweehonderd speciale patrouillegroepen in de stad op pad om waterverspilling tegen te gaan. Wie bijvoorbeeld zijn auto wast met een tuinslang, riskeert een boete van 2000 roepie (omgerekend 22 euro).

Philip weet dat er in India veel aandacht is voor hitte. „India heeft vrij goede hitteplannen, waardoor een deel van de mensen voldoende wordt beschermd. Zo worden op sommige plaatsen water en beschutting aangeboden en zijn scholen gesloten. Helaas werken er ook nog veel mensen onder slechte arbeidsomstandigheden en moeten veel personen noodgedwongen naar buiten. Zij zijn kwetsbaar.”

Na het weekend wordt in grote delen van de regio regen verwacht, en met het moessonseizoen op komst is de hoop dat verdere hittegolven voorlopig uit zullen blijven. Maar het lijkt er meer en meer op dat extreme zomertemperaturen steeds vaker terugkeren.