Waarom zetten deze Europese landen juist nu de stap om Palestina te erkennen?

Het besluit van Ierland, Noorwegen en Spanje kwam niet uit de lucht vallen. De regeringen in Dublin, Oslo en Madrid waren al langer van plan om Palestina te erkennen. Zij hadden hun beslissing echter uitgesteld, omdat ze hoopten dat zij meer andere Europese staten achter zich zouden krijgen.

De drie betrokken landen hopen met deze manoeuvre niet alleen een belangrijk symbolisch signaal af te geven dat zij de Palestijnse zaak steunen, maar ook meer politiek momentum te creëren voor het politieke proces dat moet leiden tot de daadwerkelijke oprichting van een Palestijnse staat.

„Onze stap die we vandaag hebben gezet, samen met Noorwegen en Spanje, is een verdere erkenning van het recht op een eigen staat”, verklaarde de Ierse premier Simon Harris woensdag. „Het is een uiting van onbetwistbare steun voor de tweestatenoplossing, het enige geloofwaardige pad richting vrede en veiligheid voor Israël, Palestina en hun bevolkingen.”

De Noorse premier Jonas Gahr Støre liet echter weinig twijfel over de timing bestaan. „Dit is ons antwoord op de oorlog in Gaza”, aldus de bewindsman woensdag.

Wat is de huidige status van Palestina?

De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) riep op 15 november 1988 eenzijdig een Palestijnse staat uit. De PLO claimde zeggenschap over de Palestijnse gebieden: de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, en de Gazastrook. Aan het eind van dat jaar hadden 78 landen de Palestijnse staat erkend.

Momenteel hebben 143 van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties de Palestijnse staat erkend. Sinds november 2012 heeft Palestina de status van waarnemer –niet zijnde een lidstaat– bij de Algemene Vergadering van de VN.

Kan een Palestijnse staat worden erkend, terwijl er geen staat is?

Om als staat te worden erkend, moet een entiteit volgens het internationale recht aan een viertal criteria voldoen. Er moet sprake zijn van een permanente bevolking waarover effectieve zeggenschap wordt uitgeoefend, een afgebakend grondgebied, een regering en het vermogen om relaties met andere staten aan te gaan.

Aan alle vereisten voldoen de Palestijnen hooguit gedeeltelijk. De Palestijnse Autoriteit (PA), die de meeste landen als het bevoegde Palestijnse gezag beschouwen, heeft niet de volledige zeggenschap over de gehele  bevolking, maar deelt die op de Westelijke Jordaanoever met Israël. In de Gazastrook heeft de PA geen enkele zeggenschap. De PA is dus ook geen onafhankelijke regering en kan geen buitenlandse betrekkingen aangaan.

Feitelijk is er dus geen sprake van een staat. De erkenning van Palestina is daarmee vooral symbolisch en politiek van aard.

Wat is de reactie van Israël?

Israël heeft woedend gereageerd op het besluit van Ierland, Noorwegen en Spanje. Minister van Buitenlandse Zaken Israel Katz verklaarde woensdag dat de Joodse staat „dit niet rustig voorbij zal laten gaan”. Hij voegde de daad bij het woord door de Israëlische ambassadeurs in de betrokken landen direct voor overleg terug te roepen. De Ierse, Noorse en Spaanse ambassadeurs in Israël worden op het matje geroepen om een „stevige reprimande” in ontvangst te nemen, aldus de bewindsman. Hij zal de diplomaten onder andere een onlangs opgedoken video laten zien van vijf vrouwelijke Israëlische militairen die op 7 oktober door Hamas werden ontvoerd. „Dat zal onderstrepen wat een verwrongen besluit hun regeringen hebben genomen. Hun beslissing laat aan de Palestijnen en de wereld zien dat terreur loont.”

Wat zijn de gevolgen van deze erkenning?

Hoewel de erkenning vooral een symbolisch signaal is, past die in een inmiddels lange reeks pogingen om Israël onder druk te zetten of internationaal te isoleren. En op die manier te dwingen de oorlog in Gaza te beëindigen en tot een vergelijk met de Palestijnen te komen.

Dat het besluit van Ierland, Noorwegen en Spanje de oprichting van een Palestijnse staat dichterbij zal brengen, lijkt onwaarschijnlijk. Vooral de Verenigde Staten –maar ook Nederland– zijn van mening dat een tweestatenoplossing alleen door onderhandelingen tussen de twee partijen tot stand dient te komen.

„Hun beslissing laat aan de Palestijnen en de wereld zien dat terreur loont” - Israel Katz, Israëlische minister van Buitenlandse Zaken