Voor een goede visie op seksualiteit en gender kunnen reformatorische christenen leren van rooms-katholieke theologen, vindt dr. M. Klaassen, scheidend lector van Bijbels Beraad M/V. „De gereformeerde gezindte is op deze punten te lang naïef geweest.”
Het symposium waarop ds. Klaassen (43) donderdagmiddag in Amerongen afscheid neemt van Stichting Bijbels Beraad M/V, staat in het teken van de presentatie van zijn boek ”Gods goede orde” ( uitg. De Banier ). Dat schreef de predikant, die binnenkort intrede doet in de hersteld hervormde gemeente te Barneveld, gedurende zijn lectoraat dat in september 2022 begon. Het boek –6 hoofdstukken, 372 pagina’s, 1243 voetnoten– is bedoeld als een seksuele ethiek voor ambtsdragers, docenten en geïnteresseerden. ”Lichaam, gender, huwelijk, seksualiteit en gezin in het licht van de schepping”, luidt de ondertitel.
Aanleiding tot het boek waren –naast een vraag uit de achterban van Bijbels Beraad M/V om bezinning op het begrip scheppingsorde– de boeken over seksualiteit van René Erwich en Almatine Leene en van Ad de Bruijne , die in 2022 verschenen. Ds. Klaassen: „Daarin zag ik een vervluchtiging van de scheppingsorde. De Bruijne, bijvoorbeeld, denkt vanuit het toekomstige ”eschaton”: dan zal er geen seksualiteit meer zijn en daarom ziet hij nu ruimte voor nieuwe vormen van seksualiteit.
In datzelfde jaar verscheen een boek van kardinaal Wim Eijk , ”De band van de liefde”. Daarmee voelde ik meer verwantschap. Ik vroeg me toen af: zou het voor de gereformeerde gezindte niet mooi zijn om een studie over seksualiteit en gezin te schrijven vanuit de scheppingsorde?”
„Te vaak wordt gedacht dat de Bijbel ergens niets over zegt, terwijl het in de traditie allang doordacht is” - Dr. M. Klaassen, scheidend lector Bijbels Beraad M/V
U schrijft dat u een positieve visie wilde ontwikkelen, zodat christenen niet alleen weten waar ze tégen zijn, maar ook wat ze wél vinden. Is dat onderbelicht in reformatorische kring?
„Bij seksualiteit gaat het al gauw over wat er niet mag: een homoseksuele relatie, in transitie gaan… Maar wat weten we eigenlijk over wat de Bijbel wél zegt over seksualiteit? Ik ben bang dat deze positieve visie ontbreekt.
We hebben in het verleden te veel geabsorbeerd vanuit de heersende cultuur. Dat vind ik zorgwekkend. Ik verbaas me soms over de naïviteit in onze gezindte. Natuurlijk mag een vrouw werken, maar als jij je dochter bedrijfs- of bestuurskunde laat studeren, moet je niet vreemd opkijken als ze straks leiding wil geven in een bedrijf of in het publieke domein. Voelen we nog aan dat iemands geslacht te maken heeft met iemands primaire roeping in het leven? Te vaak wordt gedacht dat de Bijbel niets zegt over bijvoorbeeld anticonceptie, terwijl het in de traditie allang doordacht is.”
Ds. Klaassen wijst naar de boekenkast op zijn werkkamer in Barneveld. „In het boek ”Het christelijk huisgezin” van Herman Bavinck uit 1908 staan standpunten die wij in onze gezindte allang voorbij zijn.
Ik zie de bewustwording rond man- en vrouw-zijn overigens de laatste jaren wel doorbreken in reformatorische kring.”
In hoofdstuk 2 biedt u ”een kleine theologie van het lichaam”. Vanwaar die keus?
„Gaandeweg het schrijven kwam ik erachter dat een integrale visie op de mens en het lichaam wezenlijk is voor alle andere thema’s in het boek. In onze cultuur is er een sterke scheiding tussen geest en lichaam, waarbij je gevoel voorgaat. Ook in de gereformeerde gezindte denken we vaak fragmentarisch. Ik was onder de indruk van de antropologie (mensleer, KvdB) die ik bij rooms-katholieke auteurs tegenkwam. Daarin zijn geest en lichaam een eenheid: het kan niet zijn dat je lichaam je bedriegt. Als God je als man schiep, ben je dat ook.”
„Wat betreft de scheppingsleer raakten protestanten de klassieke lijn kwijt die rooms-katholieken vasthielden” - Dr. M. Klaassen, scheidend lector Bijbels Beraad M/V
U maakt inderdaad gebruik van de scheppingstheologie van rooms-katholieke theologen. Er staat zelfs een warme aanbeveling van kardinaal Eijk op de cover van het boek. Waarom?
„Het belang van het natuurrecht –dat de schepping een kenbron is van Gods openbaring– was tot ver in de achttiende eeuw de klassieke christelijke opvatting. Mede onder invloed van Karl Barth is het natuurrecht in de vorige eeuw in de protestantse traditie vervluchtigd. Wat betreft de scheppingsleer zijn wij protestanten het zicht op de klassiek-orthodoxe lijn dus nogal eens kwijtgeraakt. Rooms-katholieken hebben die vastgehouden.
Wel hebben we bij het interpreteren van de natuur het licht uit de Schrift nodig. Dat zou ik meer dan rooms-katholieken willen benadrukken. Bovendien heeft de bijzondere openbaring prioriteit boven de algemene openbaring. Homoseksualiteit bijvoorbeeld, is geen variatie in Gods schepping –omdat homo’s nu eenmaal zo worden geboren– maar een verstoring daarvan, als gevolg van de zondeval.
Gelukkig zien orthodox-protestantse ethici wereldwijd het belang weer in van het denken vanuit de schepping. Onze hyperpostmoderne cultuur, die zelfs het houvast van de biologie opgeeft, vraagt hierom. In onze tijd is niets meer zeker, je moet alles uitleggen. We moeten daarom bijvoorbeeld op catechisatie aandacht vragen voor de Bijbelse mensleer en seksuele ethiek vanuit Genesis 1-3.”
Soms klinkt er, ook uit christelijke kring, kritiek op de lijn van Bijbels Beraad M/V: te stellig, te weinig pastoraal. Hoe gaat u daarmee om?
„Vaak wordt er een tegenstelling gesuggereerd tussen waarheid en pastoraal zijn. Maar Gods waarheid ís pastoraal, want ze is uit op het behoud van de mens.
Natuurlijk is de houding belangrijk: heb oog voor de pijn van de ander, leef je in de ander in. Het pastoraat is belangrijk, maar dat is niet de focus van mijn boek. Eerst moeten de Bijbels-ethische hoofdlijnen helder zijn.”
