Kerken kijken in het Groninger land: heerlijk, wat een schoonheid! Maar er is wel een schaduwzijde, die pijn doet. Erediensten worden er nauwelijks meer gehouden in deze eeuwenoude godshuizen.
In Groningen kun je geen dorp binnenrijden, of je blik wordt getrokken naar de toren van een eeuwenoud kerkje. Hoe klein een gehucht ook is, er staat een godshuis. Neem Fransum, een gat met slechts een boerderij en een huis. Én dus een kerkje. Hoe lieflijk, zoals het daar ligt. Een gebouw dat teruggaat tot de 13e eeuw. Wie binnenstapt –de deur is gewoon open– waant zich eeuwen terug in de tijd. En in zo’n gehucht staat dan de oudste bakstenen preekstoel die we in Nederland hebben. Pijnlijk detail: de laatste keer dat er een preek vanaf deze kansel klonk, was in 1965.
Fietsen door het landschap ten noordwesten van Groningen is een lust. De weilanden, kanalen, molens, de natuur van het Reitdiepgebied: hier heerst rust. Al is de stad Groningen met z’n flats en industrie eigenlijk altijd in de verte zichtbaar.
De uitgestippelde route, die bij het Hoofdstation in Groningen start, loopt eerst via de grote kerken in de stad: de rooms-katholieke Sint-Jozefkathedraal, de beroemde Martinikerk, de fraaie Nieuwe Kerk. Maar dan, als we het Van Starkenborghkanaal zijn overgestoken, komen de kleine dorpjes. Met de eeuwenoude kerkjes als hart.
In Adorp is de deur van de kerk op slot, maar de sleutel krijgen we zo mee. Dus lopen we even later over verweerde zerken en bekijken we het bijzondere 17e-eeuwse offerblok met drie sleutelgaten: om collecteroof tegen te gaan. De laatste predikant deed hier in 1991 intrede, vertelt het predikantenbord.
In Garnwerd staat de deur wel open. En in Feerwerd roept het witte kerkje ons ook gastvrij naar binnen. Hier kun je zelfs koffie kopen. In dit godshuis gebeurt nog weleens iets. Een vleugel in het koor en een bord met de tekst ”Jazz in Feerwerd” verraden dat. Ook op de kansel lijkt nog weleens iemand te komen: er ligt het nodige opgeslagen. Op de plek waar je een Bijbel zou verwachten, ligt… ”Het groot sprookjesboek”. Au! Het orgel is ook al een deceptie: een leuk frontje, maar beklim je de trap, dan blijkt er een eenvoudig elektronicum van Content achter schuil te gaan.
Leegkerk vormt de kers op de taart. Wat een prachtkerkje staat daar. Het duurt even voor we ontdekken wie de sleutel beheert, maar ook hier krijgen we ’m zomaar mee. In het godshuis heerst rust. Deze ruimte kan gehuurd worden voor feestelijkheden – een cateringvoorziening is aanwezig. Het koor van de kerk ademt de geschiedenis. Hier werd in vroeger tijden het avondmaal gevierd; het oude psalmbord verwijst er nog naar. En nog langer geleden waste de priester in een nis in het prachtig versierde bekken –de zogenoemde piscina– zijn handen. Het is allemaal geschiedenis. Een heel rijke. Maar wel een met rafelrand.
