„Het lijkt Friesland wel”, zegt de uit Dokkum afkomstige CU-Europarlementariër Anja Haga als ze uitstapt op het boerenerf van Harry en Nanda van den Pol in Putten.

De dag is zonovergoten. Maar donkere wolken pakken zich boven de sector samen.

„Het hele stikstofverhaal klopt niet”, begint Harry van den Pol. „Het kan toch niet zo zijn dat Schiphol stikstofrechten opkoopt, terwijl boeren worden uitgekocht. Zo oneerlijk.” Pijn klinkt door in zijn stem.

Of zijn bedrijf over twee jaar nog bestaat, is voor Van den Pol een grote vraag. Stikstof, fosfaatrechten en de afbouw van de derogatie –norm voor het uitrijden van dierlijke mest– hangen als een zwaard van Damocles boven zijn hoofd.

Die afbouw van derogatie, waardoor Van den Pol dierlijke mest moet afvoeren en extra kunstmest moet inkopen, gaat het bedrijf dit jaar 30.000 tot 40.000 euro kosten – over twee jaar mogelijk het dubbele. „Dit is financieel onhoudbaar”, zegt zijn vrouw Nanda.

Toekomstperspectief

Net als voor de SGP zijn boeren voor de CU deze campagnetijd een belangrijke doelgroep. Op 6 juni zijn de Europese verkiezingen in Nederland en in de aanloop brengen de lijsttrekkers Haga en Bert-Jan Ruissen diverse bezoeken aan de sector.

Het verhaal dat beide partijen uitdragen, verschilt echter. De CU wil met het Europese landbouwbeleid streven „naar een meer extensieve landbouwsector, met een kleinere veestapel”. Een balans tussen milieubescherming en een goed verdienmodel voor de boer.

De SGP hekelt juist „de stapeling van regels door een overheid die te weinig rekening houdt met de praktijk (…) terwijl een duurzaam verdienmodel ontbreekt”. Inspanningen van boeren die de biodiversiteit ten goede komen, wil de partij belonen. Maar voorop staat dat de boer toekomstperspectief moet krijgen: een eerlijke prijs voor producten, ruimte voor het uitrijden van dierlijke mest en verlaging van administratieve lasten.

„We moeten naar minder koeien en misschien wel meer boeren” - Anja Haga, Europarlementariër voor de ChristenUnie

Oldschool boeren

Op campagnetour komen die verschillen naar voren. „Heeft God het zo bedoeld dat we veel mest uitrijden en een groot aantal koeien per hectare houden?”, vraagt Haga. „We moeten naar minder koeien en misschien wel meer boeren”, vindt ze.

Iets waar Van den Pol, die nu ruim 90 koeien melkt, zich prima in kan vinden. „Harry zou het liefst oldschool boeren. Zo’n 50 koeien, zoals zijn opa ooit had. Nu is het puur overleven”, zegt Nanda. Investeren om duurzamer te gaan boeren? „Wij willen wel, maar kunnen niet.” Zonder extra tijd, aanvullende financiering en advisering op maat is het voor het bedrijf onmogelijk die omschakeling te maken.

Voor Haga is het duidelijk: boeren zijn het slachtoffer van het winstgerichte beleid van banken, supermarkten en grote zuivelcoöperaties. „Boeren moeten een betere prijs krijgen voor producten en worden beloond voor inspanningen op het gebied van biodiversiteit.”

Een taak voor de overheid, vindt de CU’er. „Den Haag zou met een omschakelfonds boeren kunnen stimuleren tot verduurzaming.” In Brussel ziet ze mogelijkheden via het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), waarvan jaarlijks bijna 800 miljoen euro voor Nederland beschikbaar wordt gesteld. „We kunnen duurzame landbouw stimuleren door boeren te belonen voor groene landbouwpraktijken met geld uit het GLB .”

Parochie

Bert-Jan Ruissen preekte maandagmiddag voor eigen parochie. Renswoude is voor de SGP-lijsttrekker hartje achterban. Op het leghennen- en vleeskalverenbedrijf van de familie Hardeman spreekt hij een kleine vijftig boeren toe. Sommigen denken dat Europa zo’n beetje van de Nederlandse landbouw af wil. Ruissen gaat daar niet op in, maar laat wel fijntjes weten dat Nederland zich de derogatie veel te gemakkelijk heeft laten ontfutselen.

„De Franse president Macron had echt niet laten gebeuren dat 40 procent van zijn melkveehouders in  de problemen zou komen”, stelt Ruissen. „Die zou naar Ursula stappen (Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, TR) en opschorting eisen. Rutte had met de vuist op tafel moeten slaan.”

De boeren knikken. Dit willen ze horen. „Wij betalen nu 1100 euro per vrachtwagen af te voeren mest. Er moeten er dit jaar zestig weg”, zegt Harmen Hardeman, de gastheer van deze middag.

Nitraatrichtlijn

Ruissen heeft wel een oplossing. De derogatie moet wat langer in de benen blijven en ondertussen moet Nederland nadenken over een andere omgang met de Nitraatrichtlijn – de wetgeving die de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater moet beschermen.

De Nederlandse overheid heeft dertig jaar geleden het hele land tot ”kwetsbaar gebied” bestempeld. „Een onnodig en dwaas besluit”, vindt Ruissen. Kleigrond is minder gevoelig voor uitspoeling van meststoffen dan zand. Daarom kunnen boeren daar rustig meer dierlijke mest uitrijden dan 170 kilogram stikstof per hectare – de norm voor kwetsbare gebieden. Opheffing van de kwetsbare status van kleigrond zou de veehouderij definitief meer lucht geven.

„Als je de primaire sector kleiner maakt, zit straks ook de rest van de keten in de shit” - Bert-Jan Ruissen, Europarlementariër voor de SGP

De SGP-lijsttrekker gooit nog wat olie op het vuur. „We moeten zuinig zijn op onze voedselproductie. Als je kijkt naar dierenwelzijn en naar de ecologische footprint, dan doet de Nederlandse veehouderij het heel goed. Als je de primaire sector kleiner maakt, komt de rest van de keten erachteraan. Dan zit straks iedereen in de shit.”