Fietsen is gezond, maar zorgt ook voor veel verkeersdoden. In 2022 waren 291 van de 745 dodelijke slachtoffers fietser. Vorig jaar waren het er 270. In beide jaren reed bijna de helft van hen op een e-bike.

Deze cijfers waren in 2019 de aanleiding voor fietsenfabrikant Accell Group, bekend van onder andere Batavus, om met TU Twente een onderzoek te starten naar systemen om het fietsen veiliger te maken.

Mario Boot, onderzoeker fietsbeleving bij TU Twente, wijst erop dat bij ongevallen lang niet altijd een auto betrokken is. „In autoluwe stadscentra gebeuren ook ongelukken. Een oudere die met 25 of 28 kilometer per uur door de straat rijdt: dat is vragen om ongelukken. En een fiets heeft nu eenmaal geen kreukelzone en airbags, zoals een auto. ”

„Een oudere die met 25 of 28 kilometer per uur door de straat rijdt: dat is vragen om ongelukken” - Mario Boot, onderzoeker TU Twente

Volgeplakt

Tijdens het Smart Connected Bike Event op de campus in Enschede afgelopen woensdag testte het onderzoeksteam hoe alle systemen in de praktijk werken en ook hoe de fietsers erop reageren. Proefpersonen moeten 12 kilometer fietsen, voor de wetenschap.

Na ondertekening van een formulier, om alle risico’s af te dekken, gaat het gebeuren. „Steek je rechterhand maar even uit”, sommeert onderzoeker Mario Boot. Vakkundig brengt hij een polsband aan. „Met deze polsband en een borstband kijken we hoe je lichaam reageert op emoties.”

Aan het stuur van de fiets, een Batavus e-bike, is een apparaat geïnstalleerd dat emoties registreert. De fietser moet zelf op een smiley drukken als hij een positieve, neutrale of negatieve emotie ervaart. „De combinatie van de lichaamssignalen en de ervaren emotie levert ons een beeld van de stress die de fietser al rijdend ondervindt”, licht Boot toe.

De onderzoeker weet dat emoties zich lastig laten meten. „We willen weten of je je gespannen voelt omdat je die meldingen en signalen niet leuk vond. De scheidslijn tussen spanning en opwinding is vaak niet zo groot. Van allebei ga je zweten, je hartslag gaat omhoog en je gaat sneller ademen.”

Copiloot

Het stuur van de fiets is volgehangen met nog meer sensoren, een camera en twee smartphones: een met Google Maps voor de route en de andere geeft, gestuurd door gps, onderweg veiligheidswaarschuwingen aan de fietser. „Ons doel is dat je meer gaat samenwerken met de fiets. Je krijgt een copiloot mee. Die gaat je helpen om veilig door het verkeer te manoeuvreren.”

Dan is het tijd om de proef op de som te nemen. De fietshelm, eveneens met sensoren, gaat op. „Ho wacht, je zet hem nu achterstevoren op”, waarschuwt Boot.

De route voert langs universiteitsgebouwen, een vijver, een drukke verkeersweg en door een winkel- en woonwijk. De fiets rijdt soepel, het fietspad is strak geasfalteerd en er schijnt een flets zonnetje.

Na een kwartier is het eerste traject van 4 kilometer al achter de rug. In gebouw Citadel moet een vragenlijst worden ingevuld: vragen over het energieniveau van de fietser, zijn humeur, en zijn ervaringen tijdens de fietstocht.

Piepgeluid

De tweede ronde krijgt het proefkonijn een koptelefoon op die de waarschuwingen op het scherm ondersteunt met een geluidssignaal. Bij gevaarlijke oversteekplaatsen klinkt er een duidelijk piepgeluid, terwijl het scherm rood oplicht. Ook als het op sommige wegvakken te snel gaat, klinkt er een corrigerende piep. Tegelijk laat het scherm weten: 20 kilometer per uur is hier snel genoeg. De derde ronde is de koptelefoon vervangen door handschoenen die in plaats van een geluid een trilsignaal geven.

„Hoe vond je het?” vraagt Boot belangstellend. „Waar ik benieuwd naar ben:  hoe kunnen we een copiloot maken die met de fietser kan ‘praten’ om hen veiliger door het verkeer te loodsen? Is alleen een oplichtend scherm voldoende, of werkt de combinatie met een geluids- of trilsignaal beter? We hopen dat we hiermee uiteindelijk het fietsen veiliger en aantrekkelijker kunnen maken.”