Het is een van de persoonlijke getuigenissen tijdens de bijeenkomst die voorafgaat aan de Nationale Herdenking op de Dam. Sandra Vermeulen denkt op deze datum aan haar grootmoeder, die een week voor de bevrijding stierf in een psychiatrische inrichting in Warnsveld. Haar graf werd pas vele jaren later gevonden. Haar zoon, Sandra’s vader, verbleef in Duitsland en zag zijn moeder nooit terug. „Lieve oma, op 4 mei herdenk ik jou en alle andere vergeten slachtoffers.”

Veteraan Royan van Velse spreekt over hulphond Plouf die voor hem staat. Hij heeft het dier altijd en overal bij zich, vanwege het trauma dat hij opliep door de gruwelijke dingen die hij meemaakte tijdens zijn inzet bij vredesoperaties. Van Velse herdenkt op 4 mei makkers die de uitzendingen naar het buitenland niet overleefden.

Het zijn enkele verhalen, uit de vele. De aanwezigen luisteren stil.

Schrijfster/journaliste Dido Michielsen spreekt over de oorlogen van haar vader. Oorlogen, in meervoud: als gevangene werd hij in het stinkende ruim van een ”hell ship” naar Japan vervoerd. Hij sprak er later niet over, maar daar moet zijn obsessie voor brandschone overhemden vandaan gekomen zijn, vanwege zijn eerdere verblijf in mensonwaardige smerigheid.

Enkele jaren later was hij Nederlands militair tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. „Hoe beoordeel ik de eretekens die hij daarvoor kreeg?” vraagt zijn dochter zich af. Was haar vader slachtoffer of dader? Ze schreef er een boek over: “De erfenis van mijn vader”.

Herdenken is niet altijd zo eenvoudig, wil Michielsen maar zeggen. Oorlogsgebeurtenissen kunnen ook lang doorwerken. De auteur verwijst naar de oorlogen in de huidige tijd. „Recente conflicten kweken nieuwe generaties vol haat en vijandschap.” Het is beter barmhartig te zijn dan moeilijke gebeurtenissen uit het verleden steeds maar door te geven, stelt Michielsen.

„„Recente conflicten kweken nieuwe generaties vol haat en vijandschap”” - Dido Michielsen, schrijfster

Erwin Kamp, humanistisch hoofdkrijgsmachtraadsman, wijst op de noodzaak van zelfkennis, zelfreflectie en mededogen, van inzet voor rechtvaardigheid, vrede en vrijheid.

Die woorden klinken na als de menigte in de kerk overeind komt voor het volkslied. Onder de gewelven klinkt het zesde couplet van het Wilhelmus: „Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God, mijn Heer.”