In de Grote Kerk van Genemuiden heerst de stilte van de doordeweekse dagen. Alles wacht op zondag, de dag die naar Zijn Naam is genoemd en aan Zijn dienst is gewijd en geheiligd.
Door hoge ramen valt uitbundig het middaglicht de kerkruimte binnen. Onder een van de galerijen hangt een tekst van de profeet Haggaï aan de wand: „In deze plaats zal Ik vrede geven, spreekt de Heere der heirscharen.” Onder de andere galerij hangen twee predikantenborden. De lange rij met namen begint met H. Polle (1593-1601) en H. Soest (1607-1617), en eindigt met de namen van J.A.C. Olie (2011-2019) en G.H. Molenaar (2021).
De kansel is zwart gelakt, het klankbord ook, net als de verrijdbare lessenaar, de doopvont en het kerkorgel van Zwier van Dijk. Stralend staat het instrument op het orgelbalkon. Het orgel wordt bekroond door zeven witgekleurde beelden. Ze beelden het thema ”Geloof, hoop en liefde” uit.
Achter de kansel hangen tweemaal twee collectezakken aan lange stokken aan de muur. Aan weerszijden bevinden zich de banken voor de broeders kerkenraad. De grijze tegelvloer staat vol met vaste banken en rieten stoelen. Als het vol zit, zitten hier wel 1200, 1300 kerkgangers.
Aan enen stroom
Gellemuun bestaat op 14 januari 2025 als stad 750 jaar. Ook de plaatselijke kerk bestaat dan 750 jaar. Om dat te vast te leggen schreef G.J. Westhoff het herdenkingsboek ”Aan enen stroom geplant”.
In de kerkenraadskamer zitten E.J. Bilder, burgemeester van Zwartewaterland, en G.J. Westhoff, de auteur. Westhoff is schoolmeester in Staphorst, maar is een geboren en getogen Genemuidenaar. Bilder is hier burgemeester sinds 2011. Beiden behoren tot de hervormde gemeente.
Over de boodschap die zondags in de Grote Kerk klinkt, zegt Westhoff: „Het Woord wordt in alle evenwicht gebracht. Wij zijn zondaren. Wij zoeken God niet. Wij verdienen het om verloren te gaan. Maar in de zondagse prediking wordt hier indringend gewezen op het verzoenend bloed van Christus. In dat bloed is voor zondaren behoud te vinden.”
Kerkse stad
Genemuiden is alleszins godsdienstig. De stad telt vijf protestantse kerkgebouwen, de Grote Kerk, een kerk voor de hersteld hervormde gemeente, een gereformeerde kerk, een kerk van de gereformeerde gemeente, en een voor de christelijke gereformeerde kerk. „Het grootste deel van Genemuiden bevindt zich zondags wel ergens onder het Woord”, zegt Westhoff.
De Grote Kerk staat zo ongeveer op de oudste plek van de stad. Burgemeester Bilder: „De stad is min of meer rond de Grote Kerk ontstaan. Dit is een centrale plaats in de stad, niet alleen in stedenbouwkundig opzicht, ook in de hoofden en harten van de inwoners draait het leven vooral om de kerk en het geloof. In al die 750 jaren hebben de kerken in Genemuiden een centrale positie ingenomen.”
Tien jaar
Westhoff heeft tien jaar aan het herdenkingsboek gewerkt. „Wat me tijdens het onderzoek getroffen heeft, is het feit dat alle eeuwen door het Woord is voortgegaan. Er is continuïteit in de verkondiging waar te nemen. Zoals er 750 jaar geleden gepreekt werd, zo wordt er nog steeds gepreekt. Als je oude preken van Genemuider dominees leest, vind je dezelfde kernnoties als in hedendaagse preken. Daarin zie je de grote lijn van de kerkgeschiedenis. Je mag het wel een wonder noemen dat dat zo is. Ds. J.T. Doornenbal schrijft ergens over oude kerkgebouwen: „Zo’n kerk tilt je uit boven tijd en plaats.” Gods Woord is niet tijdgebonden en niet plaatsgebonden.”
„Zoals hier 750 jaar geleden gepreekt werd, zo wordt er nog steeds gepreekt” - G.J. Westhoff, auteur herdenkingsboek
Burgemeester Bilder zet zich graag in voor het belang van de kerk in de samenleving: „Het geloof kleurt hier het leven. De kerk heeft in Genemuiden een volstrekt vanzelfsprekende plaats. Het kerkelijk leven heeft alle jaren door een centrale rol gespeeld in de geschiedenis van onze stad. Ik vind dat de kerk ook voor Nederland van grote betekenis is. Wie de kerkgeschiedenis van Nederland niet kent, kan onze vaderlandse geschiedenis niet doorgronden. Naar mijn mening is er grote verbondenheid tussen het geloof en de vaderlandse geschiedenis, want de vorming van onze natie heeft alles met geloof te maken.”
In een stad als Genemuiden is dat op zondag zichtbaar, zegt Bilder. „De straten zien dan misschien niet meer zoals vroeger zwart van de kerkgangers, maar je ziet wel velen die op weg zijn naar een van de kerkgebouwen. De Bijbelse boodschap brengt vaste waarden voor de inwoners van de stad. Genemuiden wordt gekleurd door de godsdienst.”
Ontkerkelijking
Maar, ook Genemuiden kent secularisatie en ontkerkelijking. Bilder: „We leven in een opengebroken wereld, waarvan Genemuiden ook deel uitmaakt. We kunnen er niet van uitgaan dat alles maar blijft zoals het vroeger was. Dat is nu eenmaal niet zo. Ook de bevolking van Genemuiden wordt beïnvloed door ontwikkelingen om ons heen, ook Genemuidenaren zitten op het digitale netwerk. De verleidingen van de wereld hebben ook op onze stad invloed.”
Westhoff: „Je kunt met de stukken in de hand aantonen dat er ooit een tijd geweest is dat heel Genemuiden hervormd was, op vier mensen na. Nu heeft een groot deel van onze stad geen band meer met geloof en godsdienst. Toch zijn er ook hoopvolle ontwikkelingen. Ik zie in de zondagmiddagdiensten weer meer kerkgangers dan jaren geleden. Daar kan ik blij van worden. God heeft de kerk geplant aan ene stroom, het Zwartewater, en Hij houdt Zelf Zijn Kerk in stand.”
Genemuidenaren getuigen vrijmoedig van hun geloof, vindt Bilder. „Het werk van God is in de stad tastbaar aanwezig. Ook jongeren hoor ik openlijk spreken over wat hen ten diepste drijft.”
„De verleidingen van de wereld hebben ook op onze stad invloed” - G.J. Westhoff, auteur herdenkingsboek
Gemeentezang
In de kerkzaal klinkt zacht orgelspel. Organist Erik Eenkhoorn zit op de orgelbank. Op een paar achtvoeten omspeelt hij de melodie van Psalm 43: „Geduchte God, hoor mijn gebeden, strijd voor mijn recht en maak mij vrij.”
Genemuiden zingt zondags graag psalmen met de bovenstem. Tenoren zingen dan hoog boven de melodie een tweede stem. Genemuiden zegt de bakermat te zijn van het bovenstem zingen bij de psalmen.
Wat vraagt het bovenstem zingen van een organist? Eenkhoorn: „Heel veel. En ook heel weinig. Je moet gemeentezang aanvoelen, er moet samenspel zijn. Als je op de orgelbank moeilijk gaat zitten doen, dan bevordert dat het zingen niet. Ik heb tijdens de eredienst alleen maar een psalmboek voor me staan. De meest eenvoudige orgelspeler is de beste bovenstembegeleider. Als deze kerk zondags rammetjevol zit, is het niet in woorden uit te drukken wat er onder het zingen gebeurt.”
Westhoff: „De prediking heeft haar weerslag op de gemeentezang. Genemuidenaren willen hun indrukken echt uitzingen, met hart en ziel bezingen. Dat kan ook heel ingetogen bij een boetepsalm. In het boek beschrijf ik onder meer hoe mensen door de Genemuider gemeentezang tot bekering zijn gebracht. Mensen worden er vaak diep door geraakt.”
Augustinus
Na elf jaar is burgemeester Bilder nog steeds onder de indruk van de Genemuider gemeentezang: „In Genemuiden hoor je dat zingen ook bidden is. Hier hoef je aan niemand uit te leggen dat Augustinus gelijk had toen hij zei: „Zingen is tweemaal bidden.” Dat hóór je hier, dat is waarneembaar. Psalmen zingen met de bovenstem komt nergens beter tot zijn recht dan in deze kerk en bij dit orgel. Als Genemuiden in een volle kerk Psalm 68 vers 10 met de bovenstem gaat zingen, dan ontroert mij dat diep.”
„Als Genemuiden in een volle kerk Psalm 68 vers 10 met de bovenstem gaat zingen, dan ontroert mij dat diep” - E.J. Bilder, burgemeester Zwartewaterland
Het herdenkingsboek ”Aan enen stroom geplant” verschijnt in oktober en kan besteld worden via 750jaarkerk.nl, met vermelding van naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en het aantal bestelde boeken.
Het orgel, gebouwd door Zwier van Dijk. beeld Dick Vos
De kansel. beeld Dick Vos
E.J. Bilder (l.), burgemeester van Zwartewaterland, en G.J. Westhoff, auteur. beeld Dick Vos
De Grote Kerk in het centrum. beeld Dick Vos
Straatbeeld. beeld Dick Vos
