Minister Van Weyenberg (Financiën) presenteerde maandagochtend de voorjaarsnota. Ieder jaar wordt uiterlijk 1 juni de begroting bijgewerkt die op Prinsjesdag gemaakt is. Uit de voorjaarsnota wordt duidelijk welke financiële mee- en tegenvallers er zijn en voor welke dossiers meer geld wordt uitgetrokken.

„Voor u staat een tevreden minister van Financiën”, zei minister Van Weyenberg in een toelichting. De minister wees erop dat de begroting netjes sluit: de extra uitgaven worden gecompenseerd door elders op de begroting minder uit te geven. De overheidsfinanciën zijn zelfs licht verbeterd ten opzichte van Prinsjesdag.

Naar de voorjaarsnota werd met verhoogde belangstelling uitgezien door de vier onderhandelende partijen. Zij praten met elkaar over een hoofdlijnenakkoord, maar kunnen daarbij in de wielen gereden worden door de zittende bewindslieden. Bijvoorbeeld als de demissionaire ministersploeg zou besluiten tot maatregelen waardoor de overheidsfinanciën verslechteren.

Om deze reden verzochten de informateurs Dijkgraaf en Van Zwol minister Van Weyenberg om de voorjaarsbesluitvorming eerder met hen te delen. Naar aanleiding van hun verzoek heeft het kabinet besloten de voorjaarsnota eerder dan gebruikelijk openbaar te maken.

Militaire steun

Er gaat in de jaren 2024 tot 2026 in totaal 4,4 miljard euro extra naar Oekraïne. Dat bedrag is hoofdzakelijk bedoeld voor militaire steun. Voor de hersteloperatie van toeslagen wordt in 2024 en 2025 1,3 miljard euro extra uitgetrokken. Volgens minister Van Weyenberg is dat nodig omdat meer mensen zich als gedupeerde hebben gemeld dan eerder gedacht.

„Het investeringsprogramma van Defensie staat recht overeind” - Steven van Weyenberg, minister van Financiën

Voor gedupeerde Groningers wordt volgend jaar 0,5 miljard euro extra vrijgemaakt. Defensie krijgt in 2028 0,5 miljard euro extra voor versterking van de luchtverdediging en munitie van de eigen krijgsmacht. Gemeenten en provincies krijgen vanaf 2026 ruim 700 miljoen euro erbij. Daarnaast krijgt het COA (Centraal Opvang Asielzoekers) dit en volgend jaar meer dan een miljard euro extra voor nieuwe en bestaande noodopvanglocaties. In de VWS-begroting is een voorgenomen besparing van 511 miljoen euro op de jeugdzorg, die was aangekondigd in het coalitieakkoord van Rutte IV en waar veel protest tegen was, geschrapt. Tot slot trekt het kabinet de portemonnee voor chipmachinefabrikant ASML en andere bedrijven in de sector, zoals eerder bekendgemaakt.

Dit alles betaalt het kabinet door realistischer te begroten. Uitgaven die tot voor kort in de boeken stonden voor 2024 en 2025 worden bij nader inzien doorgeschoven naar latere jaren. Het gaat hoofdzakelijk om investeringen op het gebied van defensie, infrastructuur en klimaat. In totaal gaat het om een bedrag van ruim 9 miljard euro dat niet in 2024 en 2025, maar in latere jaren wordt besteed. „Het investeringsprogramma van Defensie staat recht overeind”, verduidelijkte Van Weyenberg. „Alleen de bonnetjes komen op een later moment tot besteding.”

Kritiek

Door realistischer te begroten, speelt het demissionaire kabinet in op kritiek op de begrotingsramingen. Die vlamde vorige maand op nadat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bekendmaakte dat het begrotingstekort over 2023 uitkomt op -0,3 procent. Eerder werd uitgegaan van een veel groter tekort. Politici reageerden ontstemd, omdat achteraf blijkt dat er meer geld beschikbaar was dan gedacht.

De formerende partijen kunnen verder onderhandelen in de wetenschap dat het begrotingstekort tot 2029 nipt onder de Europese norm blijft. Dat is een lichte verbetering ten opzichte van Prinsjesdag vanwege positievere economische vooruitzichten.

Toch is er op korte termijn werk aan de winkel. Voor 2026 staat het begrotingstekort geraamd op 4 procent. Dat is een forse overschrijding van de Europese norm. In het najaar van 2024 moet Nederland een meerjarige begroting indienen bij de Europese Commissie. Die zal moeten voldoen aan de Europese begrotingsregels.