Er is overal personeelstekort. Er is geen stikstofruimte. Het stroomnet zit overvol. De onderhandelende partijen, PVV, VVD, NSC en BBB, zullen hoe dan ook hun ambities moeten matigen.
Dat volgt uit een analyse van De Nederlandsche Bank (DNB). Volgens het instituut loopt de Nederlandse economie „tegen capaciteitsgrenzen aan”.
Economen van het Centraal Planbureau (CPB), ING en DNB en enkele andere deskundigen zijn dinsdag te gast in de Tweede Kamer. Onderwerp van gesprek is het te voeren begrotingsbeleid door een volgend kabinet. Een aantal deelnemers deelde voorafgaand zijn visie.
DNB signaleert dat de Nederlandse economie tegen capaciteitsgrenzen aanloopt. De fysieke ruimte is beperkt, de wegen en treinen raken overvol, er is gebrek aan stikstofruimte en de CO2-uitstoot moet snel omlaag. Deze „knelpunten” zorgen er volgens de bank voor dat de economie op termijn minder snel groeit. De overheid krijgt daardoor minder belastinginkomsten binnen.
Ook door vergrijzing daalt de economische groei op termijn. Uit een analyse van de bank blijkt dat het groeicijfer binnen nu en vijftien jaar terugloopt naar 0,6 procent. De groei zou iets hoger kunnen uitvallen als iedereen wat productiever wordt, bijvoorbeeld met behulp van technologische vernieuwingen, maar ook dan spreekt DNB van „een smalle marge om onze welvaart op peil te houden”.
Samengevat luidt het advies van DNB aan politici dan ook: maak scherpe keuzes. Kom niet met een opeenstapeling van allerlei nieuwe, ambitieuze plannen, maar zorg voor een oplossing voor het overvolle stroomnet of doe iets aan de personeelstekorten.
Brussel
Het is bekend dat er een forse budgettaire opgave ligt voor een volgend kabinet. Het begrotingstekort loopt in de jaren 2028 en verder op tot meer dan 3 procent van het bbp. Als deze norm wordt overschreden, gaat Brussel zich met het Nederlandse begrotingsbeleid bemoeien.
Het is de vraag hoe PVV, VVD, NSC en BBB de begroting op termijn weer binnen de kaders gaan krijgen. Dat kan door te bezuinigen of door de belastingen te verhogen.
Spreken over bezuinigen is in dit kader misleidend
Als het gaat om bezuinigen zeggen DNB en het Instituut voor Publieke Economie dat „publieke investeringen” uitgezonderd zouden moeten worden. Deze investeringen bewijzen volgens de instituten op langere termijn hun waarde voor het verdienvermogen van Nederland. Concreet betekent hun advies bijvoorbeeld dat het Groeifonds zou moeten blijven bestaan.
Lex Hoogduin, emeritus hoogleraar Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, wijst erop dat er alle reden is om te bezuinigen. Hij geeft aan dat de overheidsuitgaven de komende vier jaar met 40 miljard euro zullen stijgen. Al zou er voor 17 miljard euro worden bezuinigd, redeneert Hoogduin, dan nog zouden de overheidsuitgaven met 23 miljard stijgen. „Spreken over bezuinigen is in dit kader misleidend.”
De formerende partijen kunnen er ook voor kiezen de belastingen te verhogen. In dat geval wijzen DNB en IPE erop dat het economisch gezien verstandig is om de vervuiler zwaarder te belasten. DNB ziet ook mogelijkheden door te snoeien in het aantal fiscale aftrekposten en vermogen zwaarder te belasten.
