Wereldberoemd is Kim Phúc (spreek uit: foek), dankzij een persfotograaf die vastlegt hoe zij naakt en gillend wegvlucht nadat Amerikaanse napalmbommen haar kleding hebben weggebrand. Het gebeurde tijdens de Vietnamoorlog (1959-1975), een militair conflict tussen het door China en de Sovjet-Unie gesteunde Noord-Vietnam en het door westerse landen gesteunde Zuid-Vietnam.

Het interview met de geboren Vietnamese vindt maandagavond plaats in de woonkamer van Jan en Corrie Gerritsen in de gemeente Oldebroek. De zeventigers, jaren geleden bevriend geraakt met Kim en haar man Toan, bieden de twee anderhalve week onderdak. Vorige week luisterden ze de 61e verjaardag van Kim op met een bezoek aan de Keukenhof.

Deze week stond voor Kim meer in het teken van een toer door Nederland om haar levensverhaal te vertellen. Ze deed dat bijvoorbeeld op enkele reformatorische middelbare scholen, in de Bovenkerk in Kampen en tijdens een ontmoeting met de burgemeester van Oldebroek. Ook treedt ze op in diverse media.

Voordat het gesprek met het Reformatorisch Dagblad kan plaatsvinden, rondt een journalist van een lokale krant aan de keukentafel zijn interview af door nog wat details uit de mond van de heer des huizes op te tekenen. „Als je het christelijk geloof weglaat, doe je Kim tekort”, waarschuwt Gerritsen vaderlijk.

Wat hij daarmee bedoelt, wordt vrijwel meteen duidelijk als Kim, die even buiten was, de keuken weer binnenstapt. Zonder zich voor te stellen laat ze de inscripties van het kettinkje om haar hals zien. „Hierop staan twee data: 8 juni 1972 en 25 december 1982. De eerste datum is de dag van het bombardement en de foto, de tweede van mijn wedergeboorte”, valt ze met de deur in huis.

Dat ze de God met Wie ze leeft om de paar zinnen ter sprake brengt, ook als ze Hem verbindt met iets alledaags als koken, klinkt uit haar mond niet overdreven vroom of gemaakt. Praten over politiek, bijvoorbeeld over het gedwongen aftreden van de president in haar geboorteland Vietnam onlangs, waardoor het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima ter elfder ure moest worden uitgesteld, is daarentegen minder aan haar besteed.

Haar levensverhaal bracht Kim Phúc uit in een boek en het vertellen heeft ze al „ontelbare” keren gedaan. Toch komen haar zinnen er allesbehalve mechanisch uit en wijst niets erop dat ze een verplicht nummer afwerkt. „Met jou praten zie ik als een kans om mijn verhaal over de vrede die ik heb gevonden te delen”, zo steekt ze van wal.

Hoe reageerden de middelbare scholieren op uw verhaal?

„Uitstekend en iedereen was ook heel aardig. Ik heb mijn verhaal in het Engels verteld en daarbij langzaam gesproken, zodat ze het goed konden begrijpen. Sommigen reageerden emotioneel, anderen bedankten mij voor mijn komst. Er werden ook goede vragen gesteld. Een jongen wilde bijvoorbeeld weten waarom ik op de foto naakt was. Ik vroeg hem of hij had gezien dat ik midden tussen de bommen liep. Ik legde hem uit dat de napalm (een uiterst brandbare soort benzine, BP) mijn kleren had verbrand en dat ik daarom naakt het vuur probeerde te ontvluchten.”

Wat vindt u ervan dat er 52 jaar geleden een foto van u is gemaakt waardoor u wereldberoemd bent geworden?

„De eerste keer dat ik die foto zag, vond ik het helemaal niet leuk dat die was gemaakt. Ik dacht: waarom ben ik als dat naakte meisje vastgelegd? Doorgaans worden foto’s gemaakt van mooie en vreugdevolle momenten. Maar de pijn, lelijkheid en hopeloosheid die van mijn foto afstralen, zijn exact het tegenovergestelde. Fotograaf Nick Ut van het Amerikaanse persbureau Associated Press won er in 1973 de prestigieuze Pulitzerprijs en de World Press Photo van het jaar mee, maar die foto kostte mij mijn privacy. Nadien zetten de Vietnamese autoriteiten mij en de foto in als propaganda, waardoor ik de foto ging haten. Ook nadat mijn man en ik na afloop van onze huwelijksreis asiel aanvroegen in Canada, bleef de foto mij achtervolgen doordat fotografen ons adres achterhaalden.

Na de geboorte van mijn eerste kind begon de foto van een vloek in een zegen te veranderen. Toen ik mijn baby vasthield en naar de foto keek, ontstond de droom om iets voor hem en andere kinderen wereldwijd te betekenen. Ik besefte dat ik de foto moest accepteren, waardoor mijn standpunt en houding veranderden. Ik besloot mijn leven te wijden aan het helpen van anderen en me in te zetten voor vrede.

Kinderen en studenten houd ik voor dat ze groots moeten dromen en die dromen levend moeten houden. Ik begon met wat nu The KIM Foundation International is: een non-profitorganisatie die hulp verleent aan kinderen die het slachtoffer zijn geworden van oorlog. Door overal ter wereld mijn verhaal te delen, krijgt de organisatie geld om samen met partners ziekenhuizen, weeshuizen en scholen te bouwen.

Vroeger vond ik het onbegrijpelijk dat Nick Ut die foto maakte, nu ben ik hem er dankbaar voor. Hij heeft een treffend en tegelijk schaars beeld gevangen van een van de vele kinderen die lijden onder oorlogsgeweld.”

Vroeger wilde u dokter worden.

„Ik heb vanwege mijn brandwonden vele maanden van mijn leven in het ziekenhuis doorgebracht. Daar zag ik alle dokters en verpleegkundigen zich uitsloven. Ze stonden altijd klaar om mij te helpen, echt onvoorstelbaar en enorm inspirerend. Ik droomde ervan om later als ik groot was net zo te worden als zij en ook anderen te kunnen helpen.

Helaas bleek dokter worden voor mij niet te zijn weggelegd, maar de missie die ik nu heb lijkt erop en is zelfs belangrijker dan dokter zijn. Vanwege mijn ervaringen met pijn en lijden kan ik mij goed inleven in situaties van anderen. Ik snap hun haat, bitterheid, verlies en hopeloosheid. Ik ben er zelf bijna aan onderdoor gegaan. Telkens als ik ergens mijn verhaal vertel en de vrede en vreugde die ik dagelijks ervaar deel, help ik mensen, dichtbij en ver weg.”

Kunt u iets vertellen over die fotograaf van toen, Nick Ut?

„Na het maken van de foto heeft hij onmiddellijk zijn camera neergelegd en mij met spoed naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis gebracht. Hij is een held omdat hij mijn leven heeft gered; ik ben hem daar zo dankbaar voor dat ik hem oom Ut ben gaan noemen. Hij heeft mij vaak gebeld en is min of meer een deel van mijn familie geworden. Ut is nu gepensioneerd en woont in Los Angeles.”

Wat weet u nog van die 8e juni in 1972?

„We waren geëvacueerd naar de tempel in ons dorp. We mochten in de tempel spelen, mits we maar vlak bij de schuilkelder bleven. Ik vermaakte me met mijn favoriete 3-jarige neefje Danh.

Na de lunch werd duidelijk dat de tempel zou worden gebombardeerd. De volwassenen waarschuwden alle kinderen, zeiden dat ze moesten wegrennen omdat het gevaarlijk zou worden. Net als alle kinderen zette ik het op een lopen en via de binnenplaats verlieten we de voorkant van de tempel en kwamen we op de snelweg terecht. Daar zag ik een groot vliegtuig, dat een vreselijk lawaai maakte. Ik stond als aan de grond genageld en bleef maar kijken, hoewel ik eigenlijk moest rennen. Plotseling zag ik vier bommen landen en dat ging zo snel. ”Bup bup, bup bup” hoorde ik en plotseling was er overal vuur. Ik was zo bang. In een mum van tijd verbrandde het vuur mijn kleren en een deel van mijn huid. Ik word een lelijk meisje, flitste het door mijn hoofd.

Gelukkig hadden mijn voeten geen vlam gevat en kon ik wegrennen uit het vuur. Ik bleef rennen tot ik niet meer kon en schreeuwde toen: „Te heet, te heet.” Een militair heeft mij te drinken gegeven en goot water over mij heen. Wat hij niet wist, was dat daardoor de napalm opnieuw ontbrandde. Daarop verloor ik het bewustzijn.”

Een van de verantwoordelijken voor dat bombardement heeft u later ontmoet.

„Ja, iemand van de luchtmacht die het bombardement coördineerde. Hij is nu doctor in de theologie. In 1996 heb ik hem voor het eerst ontmoet en het voelde alsof ik een broer terug had gevonden die lange tijd kwijt was geweest. Omgekeerd had die man precies hetzelfde gevoel. Wij hebben ons verzoend en zijn voor altijd goede vrienden geworden. Wij bidden voor elkaar, houden van elkaar en helpen elkaar.

Ik bid ervoor en droom er ook van om op een dag de piloot van het bombardement te mogen ontmoeten. Dat het daar tot nu toe niet van is gekomen, heeft mogelijk te maken met zijn schuldgevoel, want aangezien iedereen mijn foto heeft gezien, weet hij ongetwijfeld wat hij heeft gedaan. Als we elkaar ontmoeten, zal ik hem een dikke, dikke knuffel geven en hem zeggen dat het verleden niet is uit te wissen, maar dat ik hem heb vergeven.”

Er zijn heel wat mensen die net als u vreselijke dingen hebben meegemaakt. Wat zegt u bijvoorbeeld tegen iemand die aangeeft de moordenaar van zijn vrouw niet te kunnen vergeven?

„Ik zou zeggen dat ik zijn situatie en gevoelens begrijp. Praten over vergeving is ontzettend mooi, maar vergeving schenken is niet eenvoudig. Zonder Gods hulp is het helemaal niet gemakkelijk; ik zou het niet kunnen. Vergeving is een proces waaraan je moet werken en je hebt er verlangen, vastberadenheid en discipline voor nodig.

Mensen die mij persoonlijk deze vraag stellen, wijs ik op mijn situatie. Ik was een onschuldig kind, maar liep vanwege oorlog ernstige brandwonden op. Opname in het ziekenhuis, waar dokters mij konden opereren, was een eerste stap naar herstel. Dokters en medicijnen konden mijn brandwonden helen – hoewel ik zo veel heb moeten doorstaan dat ik me van het leven wilde beroven. Maar behalve God kon niemand mijn hart genezen.

Toen ik net christen was geworden, zei ik tegen God dat ik vergeving zo moeilijk vond, omdat ik zo veel vijanden had. Hoe zou ik hen die mijn lijden hadden veroorzaakt en die ik tot de dood toe vervloekte kunnen vergeven? Hoe zou ik ooit van ze kunnen gaan houden?

Het lukte dankzij Gods hulp. Hij genas mijn hart en veranderde mijn leven. Gods genade zorgde ervoor dat ik kracht, wijsheid en compassie kreeg en van mijn vijanden ging houden. God is een God van wonderen. Ik heb geleerd om op God te vertrouwen, Hem te gehoorzamen en dat er dan wonderen gebeuren. Ik heb ervaren dat mijn gebeden beantwoord worden en het verrast me ook niet meer dat geen situatie of uitdaging voor Hem te moeilijk is.”

Er zijn heel wat mensen die zeggen niet in God te kunnen geloven. Want als Hij bestaat, zou alle ellende in de wereld toch niet bestaan?

„Alle ellende is niet de schuld van God; wij zijn het probleem. Alle ellende verrast mij niet, omdat de Bijbel voorzegt dat in de eindtijd het ene land zal opstaan tegen het andere en er hongersnoden en aardbevingen zullen zijn. Als God het toestaat, zal het leed ook ons treffen. Tegelijkertijd roept de Bijbel ons op om niet bezorgd te zijn, maar om te bidden. Het is ook wat ik tegen mensen zeg die met moeilijkheden worden geconfronteerd: blijf bidden en ga nog meer bidden als de moeilijkheden toenemen.”

Uit uw boek rijst een beeld van u op als sterke vrouw met een groot geloof in God. Heeft u ook weleens donkere momenten of periodes dat u even niet zo’n zin hebt om in de Bijbel te lezen en te bidden?

„Sinds ik tijdens Kerst 1982 mijn hart aan Jezus Christus heb gegeven, heb ik niet altijd geluk gekend. Net als ieder ander heb ik te maken gekregen met ziekte en verdriet. Maar met de tragedies, teleurstellingen en uitdagingen die op mijn pad komen, vlucht ik in gebed naar God. Mijn leven is als een bootreis met schommelingen, maar Jezus is aan boord. Ik deel alles met Hem: de arm die ik breek, het overlijden van mijn vader en mijn diabetes. Waar ik ook ben, Hij hoort en verhoort mijn gebeden. Ik was bijvoorbeeld zo verdrietig omdat ik mijn vader miste, maar dat ik hem in de hemel zal weerzien gaf me weer hoop en heeft me zo opgelucht. Door in plaats van God proberen te begrijpen slechts op Hem te vertrouwen en Hem te gehoorzamen, ervaar ik het leven als een prachtige reis. Het leven met God geeft me vrede en vreugde, het is de hemel op aarde.

Natuurlijk ben ik niet perfect. Niet zo lang geleden gebeurde het dat ik met mijn oudere broer en zus in Vietnam belde en zij mij vertelden dat ze ziek waren geworden doordat ze verkeerde medicijnen hadden ingenomen. Het maakte me van streek en ik vroeg dan ook waarom ze zo stom hadden kunnen zijn. De Heilige Geest overtuigde me er in de dagen erna van dat ik dit niet had mogen zeggen. Ik heb vervolgens God om vergeving gevraagd en mijn gekwetste broer en zus opgebeld om me te verontschuldigen. Zo ga ik in mijn leven met zonde om.”

U getuigt overal op uw reizen van uw geloof. Heeft u voor christenen die dat moeilijk 
vinden suggesties hoe ze dat op een goede manier kunnen doen?

„Ik heb geleerd dat ik niet te veel moet praten, maar des te meer moet bidden. Ik vertrouw erop dat Gods Geest mij dan helpt om een goed getuige te zijn en dat Hij in het hart werkt van degenen die op mijn weg komen.”

Wat was uw meest bijzondere ontmoeting?

„Heel speciaal was de ontmoeting met de Britse koningin Elizabeth. Ze zei: „Ben jij het echt?” Haha. Maar de meest bijzondere ontmoeting was die met paus Franciscus. Ik bezocht hem in 2022 met fotograaf Nick Ut in Rome. Vijftig jaar na het maken van de foto wilden we hem een exemplaar geven met onze beide handtekeningen erop. Toen we naast elkaar voor de paus stonden en hem de foto overhandigden, keek hij naar mij en zei in het Spaans: „Yo te conozco” – Ik ken jou. Ik reageerde heel verbaasd, maar hij herinnerde mij eraan dat we elkaar eens in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires hadden ontmoet. Franciscus was toen nog geen paus.

Ik wist dat echt niet meer, maar heb gezegd dat ik het fijn vond hem opnieuw te ontmoeten. Vervolgens gaf ik hem mijn boek in het Italiaans en schonk hem een mooie glimlach. Toen hij moest gaan zitten, omdat hij net was geopereerd, heb ik mijn hand op hem gelegd en hem beterschap gewenst. Ook bedankte ik hem voor alles wat hij voor vrede in de wereld heeft gedaan. De paus toonde zich daar erg ingenomen mee.”

Wereldwijd laten mensen zich door u en uw verhaal inspireren. Heeft u ook voorbeeldfiguren?

„Het meest laat ik me inspireren door godvruchtige mensen uit de Bijbel. Ik denk aan Abraham en Job, maar vooral aan Jezus. Nog veel meer dan ik heeft Hij moeten lijden. Ik herken me ook zo in het moment dat Jezus zegt: „Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.” Het inspireerde me bijvoorbeeld hetzelfde te bidden voor degenen die verantwoordelijk waren voor het napalmbombardement.

Heel belangrijk is mijn vriendin Thuy in Vietnam voor me geweest. God bracht haar in mijn leven. Ze was superlief, bad voor me en leerde me hoe ik met God kon praten en Hem kon vragen om Zijn dagelijkse leiding, iets wat mijn leven toen heeft gered. Thuy was ook de eerste vriendin die ik kreeg nadat ik erom gebeden had. Ik mis haar, weet ook niet waar ze nu is.”

Dan onderbreekt Corrie Gerritsen het interview; ze biedt iets te drinken aan. Vervolgens roert ook echtgenoot Jan zich. „Ik wil het gesprek niet onderbreken en vind het vervelend om te moeten zeggen, maar het wordt tijd voor Kim om rust te pakken. Morgen wacht weer een druk programma en ik moet haar in bescherming nemen.”

Kim beaamt dat ze moe is, maar wil nog wel een paar afrondende vragen beantwoorden.

Wat doet u in uw vrije tijd?

„Allereerst Bijbellezen en bidden. Verder speel ik met mijn kleinkinderen en geniet ik ervan om tijd samen met mijn man door te brengen. Ook hou ik van koken, iets wat ik tijdens de coronaperiode heb ontdekt. Voorheen wist ik alleen wat lekker was, maar kon ik het niet maken. Dat kwam omdat ik eigenlijk altijd onderweg was. Toen dat geruime tijd niet meer kon en de enige reis die ik nog kon maken naar de keuken was, heb ik me met behulp van YouTube koken aangeleerd. God heeft me de passie hiervoor gegeven.”

Welk gerecht maakt u het liefst?

„Ik maak alles, tot vreugde van iedereen.”

Houdt u van lezen?

„Ja, ik lees veel in de Bijbel. Verder geniet ik van biografieën. Ik heb veel geleerd van het lezen over het leven van bekende personen.”

Hoeveel landen hebt u bezocht?

„Vele, vele landen. Ik heb ze niet geteld. Ik ben echt ontelbare keren op pad geweest om mijn verhaal te vertellen.”

Wat is de mooiste plek waar u bent geweest?

„Ik heb talloze geweldige plekken bezocht. Fijn is dat ik veel vrienden en mensen om me heen heb, zodat ik er nooit alleen naartoe hoef te reizen en me nergens een vreemdeling hoef te voelen. Heel mooi vind ik Nieuw-Zeeland en Australië. Maar Afrika, waar ik eens op safari ben geweest, was ook prachtig. Hetzelfde geldt voor een Europees land als Ierland. Vorige week was ik in de Keukenhof: schitterend. Elke plek heeft zijn eigen schoonheid en ik kan daar erg van genieten.”