Misschien een pakketje, dacht een vrouw in Amstelveen toen er dinsdag werd aangebeld. Toen ze opendeed, stonden er twee vrouwen voor de deur die haar toeschreeuwden dat ze de moeder van een kindermoordenaar is. Haar dochter dient namelijk in het Israëlische leger.

Daar bleef het niet bij. De Joodse vrouw werd gefilmd en haar adres prijkte op folders die werden verspreid. Daarop stond: „Buurtbewoners opgelet: er woont een kindermoordenaar in de buurt.”

Eerder werden moeder en dochter al bedreigd en werden hun persoonsgegevens op internet gezet. Activisten liepen zelfs met een Palestijnse vlag door het gebouw waar de moeder van de soldate werkt.

Zondag verstoorden vier demonstranten het optreden van de Joodse zangeres Lenny Kuhr in Waalwijk. Ze klommen op het podium, zwaaiden met vlaggen en schreeuwden haar toe dat ze terrorist en zionist is. De man van de zangeres en personeelsleden van het theater werkten de betogers naar buiten. „Kennelijk moet van deze activisten iedere Nederlandse Jood zich uitspreken tegen de politiek van Israël, anders ben je een terrorist en mag je die persoon uitschelden en beletten haar vak uit te oefenen”, reageerde Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding. „Als je doelwit bent omdat je Joods bent, is dat antisemitisme.”

„Pro-Palestijnse activisten gingen weer eens op Jodenjacht”, schreef oud-CU-leider Segers op X. „Zoals Sobibor begon met een bordje in het Vondelpark, zo kan dit alledaags antisemitisme het begin zijn van een nieuwe pogrom.”

Prof. dr. Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam, zegt dat grenzen worden overschreden. „Eerst richtte de woede zich tegen vertegenwoordigers van Israël, nu tegen Nederlandse Joden.” Binnen de pro-Palestijnse beweging wordt verschillend gedacht over incidenten zoals in Waalwijk en Amstelveen, beklemtoont de hoogleraar.

Buitengesloten

Er zijn vaker oplevingen van Jodenhaat geweest, maar de intensiteit is nu groter doordat de oorlog zich zo lang voortsleept, zegt Wallet. „Tot 7 oktober was antisemitisme er vooral op sociale media, nu worden Joden openlijk uitgescholden, bedreigd en buiten vriendengroepen gesloten. We moeten ons echter vooral niet laten intimideren.”

Dinsdagmiddag verstoorden activisten op de Universiteit van Amsterdam een vraaggesprek met de Nederlandse NAVO-admiraal Bauer door onophoudelijk leuzen voor Palestina en tegen de NAVO te scanderen. Room for Discussion, heet de studentenorganisatie die Bauer had uitgenodigd, maar de demonstranten gunden hem geen ruimte voor discussie. Ze deelden folders uit, maar weigerden met de militair in gesprek te gaan.

Bauer verklaarde in De Telegraaf dat de aanleiding voor het protest hem niet duidelijk is: de NAVO speelt geen rol in het conflict tussen Israël en Hamas. „Een militair uniform en het thema collectieve verdediging roepen kennelijk veel emoties en reacties op.” „Een debat verstoren is niet heel academisch”, vond een woordvoerster van de universiteit.

Intussen konden colleges en tentamens aan het Amsterdam University College (AUC) deze week gedeeltelijk niet doorgaan doordat pro-Palestinademonstranten de toegangen tot het gebouw meermalen blokkeerden. De betogers eisten een academische boycot van Israëlische instellingen.

Tot 7 oktober was antisemitisme er vooral op sociale media, nu worden Joden openlijk uitgescholden, bedreigd en buiten vriendengroepen gesloten

In beroering

Vorige week werd in Den Haag een brandend voorwerp naar de ambassade van Israël gegooid. Het Centraal Joods Overleg (CJO) sprak zijn afschuw uit: „Het is ontstellend dat zoiets in ons land gebeurt. Het zegt wat over de blinde haat die zich eerst uitte in verbale uitingen, zoals demonstraties en bezettingen van treinstations, en die zich nu gewelddadig manifesteert.” De organisatie wijst erop dat er veel oorlogen in de wereld zijn, maar dat het lijkt alsof alleen een conflict met een Joods element tot activisme leidt. „Voor Joden in Nederland een onwezenlijke constatering, die nauwelijks is te bevatten.”

Wallet noemt het verklaarbaar dat conflicten rond Israël de gemoederen meer in beroering brengen dan oorlogen elders. „Het gaat om het heilige land, de bakermat van meerdere godsdiensten en de plaats waar centrale religieuze verhalen zich afspelen. Dat is al heel lang zo, dus dit gebied zit in ons culturele geheugen. Het is het land van de Joden, en zij hebben een lange, complexe geschiedenis. Standpunten pro en contra Israël zijn vaak een vlag voor een heel pakket van rechts of links gedachtegoed. Daarnaast is Palestina een van de weinige thema’s waarover de diepgaand verdeelde moslimwereld het eens is.”

Zowel voor- als tegenstanders trekken vergelijkingen tussen het huidige conflict en de Holocaust. „Daarmee moet je voorzichtig zijn”, vindt Wallet. „Begrijpelijk is het wel, want de Holocaust is in onze samenleving een morele ankerplaats voor goed en kwaad.”

Moreel besef

De Stichting Joods Erfgoed Harderwijk wil in 2026 in de voormalige synagoge aan de Jodenkerkstraat een centrum tegen antisemitisme openen. Toen het plan eind 2022 ontstond, konden de initiatiefnemers niet bevroeden dat het thema weer zo actueel zou worden, verklaarden ze donderdag in De Stentor.

Nederland is nog niet bekomen van „de afschuwelijke beelden en geluiden” bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam, zegt het Centraal Joods Overleg. „Het houdt niet op.”

Het geschreeuw bij het museum, waar hoogbejaarde overlevenden van de Holocaust aanwezig waren, „zegt heel veel over het moreel besef van de demonstranten”, vindt het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). „Een kwetsbare democratie vraagt om burgers die weten om te gaan met verantwoordelijkheden, naast een bevoegd gezag dat duidelijke grenzen weet te trekken wanneer burgers de grenzen van het betamelijke overschrijden. Als we niet willen dat we bij de Nationale Dodenherdenking op 4 mei eenzelfde soort taferelen gaan zien, dan wordt het hoog tijd dat demonstranten en lokale bestuurders zich dat gaan realiseren.”