De Afghaanse aftakking van de Islamitische terreurorganisatie IS claimt achter de dodelijke aanslag in Moskou te zitten. Wat drijft Isis-K en waarom werd Rusland het doelwit?
Tijdens een vrij routineuze hoorzitting in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden sprak een uitgenodigde generaal deze week over een terreurgroep, één waar op dat moment waarschijnlijk niet veel mensen van hadden gehoord. Het Afghaanse Isis Khorasan, kortweg Isis-K, heeft „de capaciteit én de wil” om westerse doelen aan te vallen, zei generaal Michael Kurilla tegen congresleden. Zo’n aanval kan bovendien al binnen zes maanden komen, „en met weinig tot geen waarschuwing vooraf”.
Eén dag later lijkt het zover. Isis-K heeft de aanslag in Moskou opgeëist waarbij 137 mensen omkwamen – een dodental dat waarschijnlijk nog zal oplopen.
Zo staat Isis-K ineens wereldwijd in de belangstelling. Maar experts en veiligheidsadviseurs waarschuwen al langer voor de Afghaanse aftakking van Islamitische Staat.
De naam verwijst naar de Khorasan, een Centraal-Aziatisch gebied uit de oudheid dat vooral het huidige Afghanistan beslaat, en waar Isis-K een kalifaat wil stichten. De beweging ontstond rond 2015 en groeide aanvankelijk, maar moest vanaf 2018 grote verliezen incasseren. Dat kwam door aanvallen van de Verenigde Staten en door de Taliban, die sinds 2021 weer aan de macht zijn in Afghanistan.
Maar de verzwakte machtsbasis in dat land betekent niet dat Isis-K nu vleugellam is. In plaats daarvan verschuift de aandacht meer naar aanslagen in het buitenland, schreef de Amerikaanse overheid afgelopen augustus in een dreigingsrapport over terrorisme.
Tot nu toe moet Isis-K bij die aanslagen in het buitenland terugvallen op tamelijk onervaren leden, staat er ook. Bijvoorbeeld in Europa, waar al verschillende aanslagen in de kiem gesmoord zouden zijn.
Online
Dreiging is er ook in Nederland, meldde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) afgelopen december in zijn laatste ”dreigingsbeeld”. Vorig jaar zijn meerdere „verdachten gearresteerd die de intentie hadden om uit jihadistisch motief een aanslag te plegen”, schrijft de NCTV. Bij de dreiging noemt de coördinator ook Isis-K bij naam, die met onlinepropaganda zou willen inspireren tot geweld.
Dat de meeste aanslagen vooralsnog niet van de grond komen, komt volgens de Amerikanen mede doordat de Taliban stevig tekeer gaat tegen Isis-K. Daardoor krijgt de terreurgroep weinig kans om delen van Afghanistan in te lijven, waardoor ze de ruimte ontbeert om rekruten te trainen voor meer geraffineerde aanvallen.
Toch lukte het twee leden van Isis-K in januari zelfmoordaanslagen te plegen in de Iraanse stad Kerman, waar bijna honderd mensen bij omkwamen en honderden anderen gewond raakten. En nu dus waarschijnlijk in een grote concertzaal in Moskou, op slechts een half uur rijden van het Kremlin.
Vraag is waarom Isis-K zijn pijlen nu op Rusland zou richten, een land dat niet bekendstaat als hoeder van het vrije Westen, waar de terreurgroep zoveel haat tegen koestert. Dat laatste mag zo zijn, maar president Vladimir Poetin kan inmiddels al een paar jaar op extra aandacht rekenen van de Afghaanse afdeling van IS. Die beschuldigt het Kremlin ervan „moslimbloed” aan zijn handen te hebben door interventies in Afghanistan en Tsjetsjenië, zeggen terrorisme-experts tegen Amerikaanse media.
Assad
Ook zou meespelen dat Poetin de Syrische dictator Bashar al-Assad in 2015 te hulp schoot in diens strijd tegen IS. Al in datzelfde jaar blies de terreurorganisatie een Russisch passagiersvliegtuig op boven Egypte. Alle 224 inzittenden kwamen om het leven.
In de zomer van 2022 moest de Russische ambassade in Kabul het ontgelden, toen acht mensen omkwamen bij een zelfmoordaanslag die Isis-K had opgeëist. Begin deze maand meldde staatspersbureau Ria Novosti dat Rusland zes IS-leden had uitgeschakeld in de Kaukasus.
Een week later, op 7 maart, zou de geheime dienst FSB een aanslag op een synagoge in Moskou hebben verijdeld door militanten dood te schieten die zich verzetten tegen hun arrestatie.
Nog diezelfde dag waarschuwde de Amerikaanse ambassade in Rusland dat extremisten binnen 48 uur een aanslag zouden willen plegen in Moskou. De ambassade riep mensen op om grote bijeenkomsten te mijden, en sprak daarbij specifiek over concerten. Twee weken later blijkt die voorspelling alsnog te zijn uitgekomen.
