Mensenrechtenactivist Alim Aliev vertelt in het februarinummer van het Duitse tijdschrift Aus Politik und Zeitgeschichte wat er voor de Krim en de inwoners is veranderd na de Russische annexatie, deze maand tien jaar geleden. De bezetting van de Krim, officieel nog altijd Oekraïens grondgebied, begon op 27 februari 2014 toen zogenaamde groene mannetjes –in werkelijkheid zwaarbewapende Russische eenheden–  het parlementsgebouw bezetten.

Op 16 maart volgde een omstreden referendum over de status van de Krim, waarna Rusland twee dagen later het schiereiland inlijfde.  Aliev: „Sindsdien hebben Oekraïense mensenrechtenorganisaties meer dan 5000 mensenrechtenschendingen geregistreerd. De slachtoffers zijn vooral Krim-Tataren en pro-Oekraïense activisten.”

Deportaties

De Krim-Tataren zijn de oorspronkelijke bewoners van het schiereiland. Zij vormden in de vijftiende eeuw een onafhankelijke staat tot Rusland in de achttiende eeuw onder Catherina de Grote de regio veroverde. Tijdens de Russische Revolutie van 1917 riepen de Krim-Tataren de volksrepubliek Krim uit, een democratische islamitische staat.

In 1918 werd het schiereiland bezet door de Duitsers, die ook in de Tweede Wereldoorlog het gebied weer veroverden. Toen Stalin het gebied terugveroverde, rekende hij genadeloos af met de Krim-Tataren bevolking, die hij beschuldigde van collaboratie met de Duitsers. Aliev: „Op 18 mei 1944 begonnen de door Stalin bevolen deportaties. Alle Krim-Tataren werden gedwongen van de Krim naar Centraal-Azië, Siberië en de Oeral te verhuizen. Bijna de helft overleefde de deportaties niet.” De plek van de Tataren werd ingenomen door etnische Russen.

Op 19 februari 1954 schonk Sovjetleider Chroesjtsjov de Krim aan zijn geboorteland Oekraïne. Hij vond dat het „economisch, territoriaal en cultureel” beter bij Oekraïne paste. Het besluit veranderde weinig aan de situatie omdat Oekraïne met Rusland was verenigd in de Sovjet-Unie. Dat veranderde door het uiteenvallen van de USSR in 1991. Waar het eerst slechts om een puur formele grens ging, raakte de Krim nu de aansluiting met Rusland kwijt.

De Krim-Tataren hadden intussen eind jaren 80 toestemming gekregen terug te keren naar hun oorspronkelijke woongebied. Een schadeloosstelling of een spijtbetuiging ontvingen ze nooit. Op de Krim vormen de Tataren nu een minderheid. Van de ongeveer 2,4 miljoen inwoners was één op de tien een Krim-Tataar.

De Russische autoriteiten hebben het voorzien op de nationale en religieuze identiteit van de Krim-Tataren

Toen Rusland de Krim in 2014 annexeerde, verbood het Kremlin de politieke en culturele instellingen die de Tataren nieuw leven hadden ingeblazen toen het schiereiland deel van Oekraïne uitmaakte. Aliev schrijft dat „de Russische autoriteiten het voorzien hebben op de nationale en religieuze identiteit van de Krim-Tataren”. „Maar dat gebeurt onder het mom van terrorisme en extremisme.”

Blauwdruk

De Krim-Tataren kregen het nog erger te verduren toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel. Aliev: „Vanaf het begin van de oorlog dwingt het Kremlin personen uit de bezette gebieden in het Russische leger te gaan. Van alle oproepen ging 90 procent naar de Krim-Tataren, hoewel ze slechts 12 procent van de bevolking vormen. Daarmee wreekt de bezettingsmacht zich voor de pro-Oekraïense houding en het streven naar soevereiniteit van de Krim-Tataren.” Refat Chubarov, voorzitter van de Mejlis, het representatief orgaan van het Krim-Tataarse volk, zei eerder deze week in een interview met de Neue Zürcher Zeitung letterlijk: „Voor de autoriteiten is dit de beste manier om van mensen af te komen die in hun ogen niet loyaal zijn. Wij zijn kanonnenvoer.”

Chubarov voegde eraan toe dat het helemaal onvoorstelbaar is dat „degenen die gedwongen worden in het Russische leger te dienen de wapens moeten opnemen tegen Oekraïne, hun eigen land”.

Amnesty International stelde in een deze week uitgebracht rapport „al jaren de noodklok te luiden over de onderdrukking van de mensenrechten op de Krim. Het is des te verontrustender dat dit de blauwdruk lijkt voor de andere Oekraïense gebieden die Rusland heeft bezet.”