De doelen zijn „ver buiten bereik”, is dan ook een van de conclusies. Het eerste tussendoel dat niet gehaald dreigt te worden, is dat voor 2025. Dan zou volgens de wet 40 procent van de beschermde natuur geen te hoge stikstofneerslag meer te verduren mogen hebben.

Te hoog wil zeggen: boven de kritische depositiewaarde (kdw). Dat is het niveau waarboven volgens wetenschappers risico bestaat op natuurschade. De kdw’s zijn vorig jaar op basis van nieuwe inzichten aangescherpt. „De benodigde inspanning om de doelen te halen is daarmee fors vergroot”, stellen de onderzoekers vast. Maatregelen als het uitkopen van boerenbedrijven en het verlagen van de maximumsnelheid halen wel iets uit, alleen niet genoeg.

De onderzoekers hebben uitgerekend dat de mate waarin de kdw wordt overschreden met ongeveer een derde afneemt tot 2030. Die voorziene afname is deels overigens te danken aan omliggende landen. Sterker nog: van maatregelen in het buitenland valt volgens de onderzoekers meer effect te verwachten dan van maatregelen in Nederland zelf. Dat heeft ermee te maken dat ammoniak en zeker stikstofoxiden ver weg van hun bron kunnen neerkomen.

In het rapport wordt het beeld genuanceerd dat de hele vergunningverlening stil zou liggen. Na de stikstofuitspraak van de Raad van State, die in 2019 het hele stelsel naar de prullenbak verwees, werden bijvoorbeeld „grofweg evenveel bouwvergunningen verleend” als daarvoor. De aanleg van infrastructuur ligt wel grotendeels stil. Ook lukt het amper om zogeheten PAS-melders te helpen. Dat zijn bedrijven die sinds 2019 een natuurvergunning nodig hebben.

„De conclusies van het PBL zijn stevig, maar niet onverwacht”, reageert het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De plannen die nu in gang zijn gezet, zorgen volgens het ministerie voor een grotere vermindering van de stikstofuitstoot dan het rapport laat zien. Dat komt doordat de onderzoekers zijn uitgegaan van beleid dat in mei gold, terwijl sindsdien nieuwe stappen zijn gezet.