Het leek een „toevallige samenloop” van omstandigheden dat Amerika, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk donderdag elk een duidelijk signaal afgaven dat Rutte hun kandidaat is om de huidige secretaris-generaal, Jens Stoltenberg, op te volgen. Maar ingewijden beweren stellig dat dit doorgestoken kaart was. Niks toevalligs dus, maar een gerichte adhesiecampagne.

Even leek het dat daarmee de race was gelopen. Immers, de vier landen spelen binnen de NAVO een dominante rol. En vooral de bijna openlijke steun van de Amerikaanse president Joe Biden is van groot belang. Zonder goedkeuring van Washington kan niemand aan de top van de NAVO komen. Dat heeft Ruud Lubbers in 1994 ervaren, toen de VS zijn kandidatuur als NAVO-baas torpedeerden.

Slechts enkele uren nadat de vier hoofdsteden een positief signaal over de kandidatuur van Rutte hadden afgegeven, kwam echter Roemenië met een tegenkandidaat, hun eigen president Klaus Iohannis. Het publieke argument is dat het voor het proces goed is als er iets te kiezen valt. Maar de dieper liggende oorzaak is dat er bij de oostelijke lidstaten een permanent gevoel leeft dat ze bij de verdeling van topfuncties altijd achterstaan op West-Europa.

Of Klaus Iohannis het gaat redden, lijkt onwaarschijnlijk. Maar zijn kandidatuur vertraagt wel het benoemingsproces voor een nieuwe secretaris-generaal. Immers, die is pas rond als alle lidstaten met een kandidatuur instemmen.

Gesteld dat Rutte die hobbel weet te nemen, dan zit hij tussen twee vuren. Hij zal terdege rekening moeten gaan houden met het underdoggevoel van de oostelijke lidstaten. Dat vraagt dan van hem niet alleen begrip, maar ook concrete daden – hoe die dan ook vorm zullen krijgen.

Naast de gevoeligheden bij de oostelijke partners zal het voor de nieuwe NAVO-baas ook een hele toer zijn om de lidstaten in het verre westen –Canada en vooral de Verenigde Staten– tevreden te houden. Met name de VS staan kritischer dan voorheen tegenover de verdragsorganisatie. Zeker als Donald Trump weer als president wordt gekozen, zal het spitsroeden lopen zijn.

Rutte heeft in de achterliggende jaren getoond de noodzakelijke lenigheid van geest en het verbale vermogen te hebben om mensen en landen aan zich te binden. Ook heeft hij bewezen een redelijk goede relatie met zowel Biden als met Trump te hebben. Dat bij elkaar maakt binnen de verdragsorganisatie de invloed van Nederland groter dan normaal gesproken een kleine lidstaat heeft. Dat is in het voordeel van Rutte.

Tegelijk heeft de geschiedenis geleerd dat kroonprinsen heel vaak geen koning worden. De bloemen voor zijn felicitatie moeten daarom nog maar niet worden besteld. Wie te vroeg juicht, moet vaak jarenlang treuren.