Vergeetachtig maar niet op non-actief
Dementie betekent vaak je (on)betaalde werk loslaten. Voor Carolien Janse en Piet van Ginkel niet. Zij gaan juist aan de slag als vrijwilliger en genieten van de sociale contacten.
Een vrijdagmiddag in het Friese Oosterwolde. Op tafel staan broodjes met kaas, zalm en tonijn- en fruitsalade. Medewerkers van Personenvervoer Kort genieten van een lunch. Dankzij een project van DemenTalent.
In de keuken roert Carolien Janse in de eigengemaakte soep. Even later verrast ze een binnengekomen werknemer van Personenvervoer Kort met een kom groentesoep. De man laat zich ook een spies met stukjes haring en partjes gebakken aardappel goed smaken.
Janse komt bij het bedrijf over de vloer dankzij DemenTalent. Via deze in het Gelderse Oosterbeek gevestigde stichting worden op verschillende plekken in het land mensen met dementie ingezet om vrijwilligerswerk te doen.
Twee jaar geleden kreeg de Friezin te horen dat ze dementie heeft. „Ik zag direct veel leeuwen en beren. Niemand kan je vertellen hoe de ziekte zal verlopen. Tegenwoordig sta ik er iets ontspannener in.”
De zeventiger is weduwe en heeft geen kinderen. Enkele TIA’s deden haar geen goed. „Ik heb er motorische klachten aan overgehouden. Lopen gaat bijvoorbeeld minder goed dan vroeger. Sinds kort rijd ik op verzoek van mijn familie geen auto meer.”
Eerlijk vertelt Janse dat ze niet stond te trappelen toen haar casemanager dementie vroeg of ze mee wilde doen aan een project van DemenTalent. „Mijn eerste reactie was: Nee, dankjewel. Ik heb mijn hele leven al gewerkt en ook veel vrijwilligerswerk gedaan. Uiteindelijk ben ik toch overstag gegaan en daar heb ik geen spijt van. Het geeft me een doel en het zorgt voor meer sociale contacten.”
Gezelligheid
Ale Kort is eigenaar van Personenvervoer Kort, een bedrijf dat gespecialiseerd is in zorgvervoer. Hij zit bij het gesprek. „U maakt mensen écht blij”, laat hij Janse weten. „Ik zie mijn medewerkers genieten van het lekkere eten en van het contact met elkaar.”
Toen Kort de vraag kreeg of hij iets voor DemenTalent kon betekenen, kwam hij op het idee om elke vrijdag een lunch voor zijn medewerkers te laten maken. En dat blijkt een succes. Gemiddeld komen er zo’n vijftien medewerkers. „Voorheen was er geen vast moment waarop we met elkaar aten.” Lachend: „Er zijn inmiddels collega’s die op vrijdag niet werken, maar toch naar kantoor komen voor het eten en de gezelligheid.”
Uit het aanbod van DemenTalent koos Janse niet om koffie te schenken in een zorgcentrum bijvoorbeeld, maar wel voor het verzorgen van een lunch bij een bedrijf. „Dat ligt het dichtst bij me, want ik ben vroeger kok geweest. Ik stel de lunch zelf samen en zorg wekelijks voor andere soep en iets speciaals. Dit keer is dat vis.”
Geen haastklus
De vrijwilliger wordt thuis opgehaald door een taxi van Korts bedrijf. Onderweg haalt de chauffeur bij de supermarkt de online bestelde boodschappen op. Janse: „Ik bepaal zelf wat er allemaal nodig is. Tussen elf uur en halfeen koken mijn vaste maatje en ik de soep en maken we de lunchtafel gereed. Dat mag geen haastklus zijn, want het eten moet mooi opgediend worden. De eerste keer vond ik het spannend om te doen, maar gelukkig voel ik me steeds beter thuis in het bedrijf.”
Dat ziet ook Kort, vertelt hij even later. „Mevrouw Janse wordt opgenomen door de collega’s. Ze zijn betrokken op haar. Haar aanwezigheid zorgt ook voor meer verbondenheid in de groep. Op onze auto’s staat ”Vervoer met aandacht” en dat is geen loze kreet. Ik verwacht dat mijn medewerkers onze klanten oprechte aandacht geven. En dat zie ik ook tijdens de vrijdagse lunch gebeuren.”
Nuttig zijn
Van Ginkel zit niet graag stil. Na zijn pensionering ging hij als vrijwilliger aan de slag bij een regiocentrum van hulporganisatie Dorcas, een kringloopwinkel, in zijn woonplaats Woudenberg. „Helaas mag ik geen auto en heftruck meer rijden. Tegenwoordig help ik op maandag, donderdag en vrijdag onder andere bij het selecteren van binnengebrachte spullen en rijd ik mee naar de milieustraat. Ik maak me graag nuttig.”
Elke twee weken fietst Van Ginkel op zaterdagmorgen naar Landgoed Geerestein in Woudenberg. Daar doet hij vrijwilligerswerk via DemenTalent. Op zondag bezoekt het echtpaar in Doorn de dienst van stichting Het Zoeklicht. Daarnaast zijn er de contacten met kinderen en kleinkinderen.
Klemmende deur
Hoe zijn dementie zich openbaarde, herinnert Van Ginkel zich niet goed meer. „Vergeetachtigheid?” Zijn vrouw: „Bij een scan in 2015 na een herseninfarct waren er afwijkingen in de witte stof te zien op een hersenscan. Dit wijst op problemen met de bloedvaten en op mogelijke dementie. In 2020, bij een scan na een volgend infarct, waren die afwijkingen nog erger. Geriatrisch onderzoek wees uit dat Piet vasculaire dementie heeft.”
„Cognitief heeft hij de dingen nog aardig op een rijtje. Veel praktische klussen waarvoor hij vroeger zijn hand niet omdraaide, lukken daarentegen niet of nauwelijks meer. Een spijker recht in de muur slaan, een klemmende deur verhelpen. Dat vind ik pijnlijk.”
Van Ginkel laat foto’s van een bezoek aan Amsterdam zien op zijn mobieltje. „Dit lukt toch nog aardig?” Zijn vrouw glimlacht: „Foto’s opzoeken wel, maar telefoneren, de juiste namen opzoeken en het herkennen van de beltoon blijkt een stuk lastiger.”
De achteruitgang verloopt sprongsgewijs. „Het vervelende vind ik dat niet duidelijk is wat Piet wel of niet kan. Zo liet hij een keer de autoramen openstaan, terwijl het stroomde van de regen. Dementie is ongrijpbaar, we weten niet hoe de ziekte verder zal gaan.” Van Ginkel: „Die toekomst vrees ik.”
Er verdween veel kennis bij haar man, merkte zijn vrouw. „Maar als iemand vraagt naar Piets geloof in de Heere Jezus, begint hij te vertellen. Dan zie ik een andere man zitten. Gods Geest is niet afhankelijk van ons. Dat stemt me dankbaar.”
Sjouwen
Wat houdt het werk op Landgoed Geerestein in? Van Ginkel: „We starten om negen uur met koffie en gaan daarna zo’n twee uur buiten aan het werk. Na het rooien van bomen, help ik bijvoorbeeld met het opruimen van de takken. Dat sjouwen met hout is lekker voor m’n lijf. En ik voel me er beter door.” Mentaal? „Ja.”
Ook zijn echtgenote is enthousiast. „Piet is de enige van de vijf vrijwilligers die dementie heeft. De anderen behandelen hem als een normaal iemand en ontzien hem niet. Het geeft Piet een kick als hij merkt wat hij kan.” Lachend: „De leider van de groep, Wim Vosmeer, houdt Piet wel in de gaten, omdat hij soms te veel hooi op zijn vork neemt.”
Van Ginkel: „Ik heb niet altijd zin om naar het landgoed te gaan, zeker niet als het koud is en regent.” Zijn vrouw: „Maar Piet, dit vrijwilligerswerk past wel het beste bij je. Als je thuiskomt, ben je altijd positief en opgeruimd.”
Carolien Janse heet in werkelijkheid anders. Haar gegevens zijn bekend bij de hoofdredactie.
> dementalent.nl
