Dat stelde de Volkskrant maandag na jarenlang onderzoek. In 2019 berichtte de krant al dat een Nederlandse AIVD-agent een cruciale rol speelde om het beruchte Stuxnet-computervirus in het Iraanse nucleair complex te krijgen. Nu stelt de krant erin te zijn geslaagd de identiteit van die man te onthullen. Het gaat volgens de krant om Vlissinger Erik van Sabben, die wordt omschreven als een „onverschrokken avonturier die niet bang is risico’s te nemen.” Van Sabben werkte in het verleden in Dubai bij transportbedrijf TTS International. Van Sabben, van wie de krant een portretfoto afdrukt, was getrouwd met een Iraanse vrouw.

Op 16 januari 2009, kort na zijn geheime infiltratieactie in Iran, kwam Van Sabben bij een motorongeluk in Sharjah, nabij Dubai, om het leven. Vrienden en familie gaan uit van een „noodlottig ongeval”, schrijft de Volkskrant. Enkele medewerkers van de inlichtingendiensten vrezen echter een verband tussen Van Sabbens overlijden en zijn geheime activiteiten in Iran.

De Nederlandse AIVD voerde de geheime operatie in Iran destijds uit samen met de Amerikaanse CIA en de Israëlische Mossad, stelt de Volkskrant. Doel was het Iraanse kernwapenprogramma te dwarsbomen.

In aanloop naar de sabotageactie in Iran bracht toenmalig CIA-directeur Michael Hayden in 2006 een bezoek aan de top van de militaire inlichtingendienst MIVD, op het hoofdkantoor van de dienst in de Frederikkazerne in Scheveningen, schrijft de Volkskrant op gezag van Nederlandse inlichtingenbronnen.

De mogelijkheid bestaat dat Erik van Sabben bij de geheime operatie het Stuxnetvirus het zwaarbewaakte Iraanse complex via het installeren van waterpompen naar binnen wist te smokkelen. Onduidelijk is of de Vlissinger daadwerkelijk wist dat de pompen het beruchte virus bevatten. Bronnen melden wel dat hij wel op de hoogte was van het doel van de operatie: sabotage van het Iraanse nucleaire programma. Kort na zijn verblijf destijds in het Iraanse complex wilde Van Sabben halsoverkop Iran uit. „Hij was zo van streek en stond erop dat we onmiddellijk vertrokken”, zegt zijn Iraanse vrouw in de Volkskrant. Van Sabbens moeder zegt in de krant: „We vonden het allemaal heel raar.”

Nederlandse politici, onder wie toenmalige premier Jan Peter Balkenende en toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst, wisten destijds „helemaal niets” over het voornemen van de AIVD om een rol te spelen bij de sabotage van het Iraanse nucleaire programma, schrijft de Volkskrant. Ook de zogeheten commissie-Stiekem (een groepje Kamerleden dat wordt geïnformeerd over staatsgeheimen) was er niet van op de hoogte dat Amerika, Israël en Nederland het Iraanse complex met het computervirus Stuxnet wilden lamleggen. Daarentegen waren de Amerikaanse presidenten George Bush jr. en Barack Obama wel op de hoogte, ze gaven persoonlijk toestemming het computervirus Stuxnet in te zetten tegen Iran. Diverse partijen in de Tweede Kamer willen opheldering over de kwestie.

Dat toenmalig premier Balkenende destijds totaal niets wist van de kennelijke geheime operatie in Iran is „niet aannemelijk”, reageert Willemijn Aerdts, kenner van inlichtingendiensten, maandag desgevraagd. „Het zou me ten hoogste verbazen als Balkenende niets wist over de operatie, ervan uitgaand dat AIVD en MIVD destijds concreet wisten dat er een infiltratieactie in samenwerking met Amerika en Israël tegen Iran gaande was. Het behoort tot de standaard manier van werken dat in ieder geval iemand als de premier op de hoogte is van dit soort ingrijpende operaties.”

Aerdts kijkt er niet van op dat, zoals de Volkskrant stelt, CIA-directeur Michael Hayden in 2006 met de MIVD in Den Haag sprak over de missie in Iran. „De VS is voor Nederland een belangrijke inlichtingenpartij. Leidinggevenden binnen Nederlandse diensten reizen ook af naar de VS voor overleg”, zegt Aerdts, docent-onderzoeker bij het Institute for Security and Global Affairs van de Universteit Leiden en senator voor D66.

Ongekend staaltje

Als het klopt dat Van Sabben binnen wist te dringen in een nucleair complex in Iran, dan is dat een ongekend staaltje sabotagewerk, beaamt ze. „Nederlandse diensten hebben op cruciale momenten hun zaakjes best op orde. De zaak toont aan dat je je bij het inlichtingenwerk niet kunt beperken tot alleen maar technische middelen. Inzet van menselijke bronnen blijft belangrijk.”

Kort na zijn missie in Iran kwam Van Sabben om bij een „noodlottig motorongeval”, schrijft de Volkskrant. Toch sluiten medewerkers van inlichtingendiensten niet uit dat de infiltrant is uitgeschakeld door Iran. „Ik weet niet wat er gebeurd is”, reageert Aerdts. „Feit is wel dat Iraanse geheime diensten er niet voor terugdeinzen hun vijanden tot ver over hun landsgrenzen te treffen. Zo zijn afgelopen jaren in Nederland, in Almere en Den Haag, twee Iraniërs vermoord. Zij zouden voor het buitenland hebben gespioneerd en zouden in opdracht van de Iraanse inlichtingendiensten zijn omgebracht.”