Provincies, gemeenten, waterschappen, omgevingsdiensten: allemaal kijken ze met een onzeker gevoel uit naar 1 januari 2024, de dag dat de nieuwe Omgevingswet ingaat. Enigszins gekscherend vergelijken ze het met de millenniumbug, de vrees die in de aanloop naar de laatste eeuwwisseling (van 1999 naar 2000) bestond over crashende computersystemen. „Het is een operatie die veel impact heeft”, zegt Jan Roest, programmamanager Omgevingswet bij de provincie Zuid-Holland. „We hebben het stap voor stap gedaan en moeten ook de komende jaren nog gewoon doorontwikkelen.”
In de Omgevingswet zijn 26 wetten en tientallen regelingen voor ruimtelijke ordening gebundeld, zodat het makkelijker zou moeten worden om bijvoorbeeld een vergunning ergens voor aan te vragen. Al in 2016 werd de wet aangenomen. De invoering werd echter meerdere keren uitgesteld, onder meer om de complexiteit ervan, de coronacrisis en ICT-problemen. Begin dit jaar stemde de Eerste Kamer in met invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024.
De twijfels en zorgen zijn echter nog niet weg. Recentelijk riepen diverse overheden op de invoering opnieuw uit te stellen, maar demissionair minister Hugo de Jonge houdt vast aan de afgesproken datum. Dat de Omgevingswet met kinderziektes te maken krijgt, staat volgens alle betrokken partijen wel vast. En dat het systeem de komende jaren verder ontwikkeld moet worden, daarvan zijn ze ook overtuigd. De provincie Overijssel heeft uit voorzorg een EHBO-team opgezet: Eerste Hulp Bij Omgevingswetproblemen. Zorgen zijn er met name over het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), dat complex, niet gebruiksvriendelijk genoeg en onvoldoende getest zou zijn.
Wie vanaf 1 januari ergens een vergunning voor nodig heeft, moet via een vragenboom van alles invullen in het nieuwe Omgevingsloket. Alle benodigde gegevens hiervoor komen uit het DSO, waarin voortaan alle landelijke en lokale regelingen op het gebied van ruimtelijke ordening samenkomen. Zo moet inzichtelijk worden welke regels er in een bepaald gebied gelden. Dat koppelen en op elkaar afstemmen van al die verschillende regels en systemen van diverse overheden, die met elkaar moeten corresponderen, blijkt in de aanloop naar 1 januari een lastige opgave.
Volgens minister De Jonge is het grote voordeel van de Omgevingswet dat alle vraagstukken voortaan niet meer per sector worden bekeken, maar in samenhang. „Deze gebiedsgerichte, integrale aanpak is broodnodig voor de grote opgaven waar we voor staan op het terrein van woningbouw, verduurzaming van de energie, infrastructuur, landbouw en natuur.”