Wordt het een doorbraak, een slagveld of uitstel? Donderdag en vrijdag komen de regeringsleiders van de Europese Unie in Brussel op een top bijeen. Op de agenda staan onder meer het openen van toetredingsgesprekken met Oekraïne en het sturen van 50 miljard euro aan steun voor Oekraïne voor de komende vier jaar. Maar de Hongaarse premier Viktor Orbán dreigt de besluitvorming te blokkeren.
„Oekraïne is een van de meest corrupte landen ter wereld”, zei Orbán vrijdag in een interview op de Franse nieuwszender Le Point. „We kunnen dus nog geen toetredingsonderhandelingen starten”, redeneert hij.
De Hongaarse premier lijkt onvermurwbaar in zijn verzet. Niet alleen verklaart hij zich tegenstander van het openen van toetredingsonderhandelingen met Oekraïne – dat plan noemde hij onlangs „een slechte beslissing”. Ook is Orbán mordicus tegen het plan om zo’n 50 miljard euro voor de komende vier jaar aan financiële steun naar Kyiv te sturen. Dat geld zou besteed moeten worden om lonen, pensioenen en openbare basisdiensten te helpen betalen. De Commissie vraagt voor de komende vier jaar nog 50 miljard van de lidstaten om de gestegen rente in de EU, een aantal migratiemaatregelen en personeelskosten te financieren.
Volgens Hongarije zou financiële hulp aan Kyiv het bloedvergieten alleen maar verlengen. De regering-Orbán spreekt al langer haar afschuw uit over het feit dat de rechten van de Hongaarse minderheid in Oekraïne zouden worden geschonden. Een nieuwe taalwet verplicht minderheden in het land om minimaal 70 procent van het onderwijs in het Oekraïens te volgen.Nu is Orbán ook bezorgd over de corruptie in Oekraïne.
Bovendien zou toetreding van het land –na Frankrijk de grootste graanproducent van Europa– enorme druk geven op het gemeenschappelijk landbouwbeleid, een van de grootste kostenposten van de EU. „Zonder ons landbouwsubsidiesysteem te veranderen, kunnen we de Oekraïners niet binnenlaten. De gevolgen zullen verschrikkelijk zijn”, sprak Orbán tegen Le Point.
Chanteren
Critici beschuldigen Orbán ervan Brussel met zijn eisen te chanteren in de hoop bevroren miljarden uit Europese fondsen vrij te krijgen. Hongarije krijgt dat geld niet, omdat Boedapest zich niet houdt aan afspraken op het gebied van de rechtsstaat en de vrije media en corruptie er welig tiert. Oekraïne mag dan met 33 punten op de Corruptie Perceptie Index van ngo Transparency International slecht scoren, Hongarije doet het niet veel beter met 42 punten op een schaal van 0 tot 100. En Kyiv boekte het afgelopen jaar wel vooruitgang in het tegengaan van corruptie; Boedapest daarentegen niet.
Om het verzet van de Hongaarse leider te breken, spraken de Franse president Emmanuel Macron, Raadsvoorzitter Charles Michel en de Spaanse premier Pedro Sánchez met Orbán. Maar de Hongaarse premier lijkt niet toegeeflijk. „Mijn idee is hem met mijn argumenten te overtuigen”, zei Orbán voorafgaand aan zijn diner met Macron.
In een laatste poging de plooien voor de Europese top glad te strijken, beloofde de Commissie dinsdag zo’n 10 miljard euro aan bevroren fondsen aan Boedapest toe te kennen. De officiële verdediging is dat Hongarije de nodige hervormingen heeft doorgevoerd en nu de rechtsstaat respecteert. Maar analisten hebben hun twijfels bij die uitleg en zien het vrijgeven van de fondsen vooral als een klinkende overwinning voor Orbán.
Hongarije wil erover denken om het verzet tegen de miljardenhulp aan Oekraïne te staken als het zelf weer EU-subsidies tegemoet kan zien, opperde Balazs Orbán, de naaste adviseur van de Hongaarse premier op het aanbod van de Commissie. Hij lijkt daarmee opening te bieden voor een compromis over de dringende steun voor Oekraïne op de komende EU-top.
Twijfels
In het Europees Parlement leven echter nog grote twijfels over Hongarije. Europarlementariër Daniel Freund schreef maandag in een brief aan de Oostenrijkse Eurocommissaris Johannes Hahn (Begroting) dat het EU-geld bevroren moet blijven. „De beoordeling van het Europees Parlement is niet wezenlijk veranderd”, schrijft Freund, die zich gesteund weet door een meerderheid van het Europees Parlement. „Politiek gezien is dit een vernietigend signaal”, aldus Freund tegen de journalistieke onderneming Politico. Ook zou de Commissie zichzelf tegenspreken. Ruim 6 miljard euro blijft nog in de ijskast staan, omdat de rechtsstaat in Hongarije toch niet op orde is.
Of enkel het vrijgeven van de 10 miljard euro aan EU-fondsen genoeg zal zijn om Orbán over de streep te trekken en met het steunpakket voor Oekraïne en het starten van toetredingsonderhandelingen met Kyiv in te stemmen, durven critici te betwijfelen. Welke eisen de Hongaarse premier donderdag en vrijdag nog meer op tafel zal leggen, is evenmin duidelijk.
Een plan B zit er echter wat de Commissie betreft niet in, aldus Eurocommissaris Hahn. Wel ziet hij mogelijkheden om tot een compromis te komen. Zo zou de 50 miljard euro voor Oekraïne apart gefinancierd kunnen worden. Dan is unanieme steun niet nodig, maar zijn de controlemogelijkheden ook minder. Het bedrag kan ook opgeknipt worden in elk jaar een beetje steun. Verondersteld wordt dat Hongarije dan wel instemt. Dat geeft echter het beeld van een verdeeld Europa over de steun aan Kyiv. En dat wil Brussel liever niet uitstralen, vooral niet richting Moskou.
