„Toetreding Oekraïne kan Europese Unie praktisch gewoon niet aan”
EU-functionarissen uiten steeds vaker praktische bezwaren tegen EU-lidmaatschap van Oekraïne, kwam donderdag naar buiten.
Nieuwsmedium Politico sprak de afgelopen weken met ambtenaren, diplomaten en analisten die een belangrijke rol spelen in het toetredingsproces van Oekraïne tot de Europese Unie. De betrokkenen zijn het er over eens: toetreding van het door oorlog verwoeste land –met ongeveer evenveel inwoners als Spanje en meer landoppervlak dan enig andere lidstaat– gaat niet zomaar. „Voordat Oekraïne bij de EU komt, moet de Unie fundamenteel veranderen”, vat een EU-functionaris het heersende standpunt samen.
Niet alleen Oekraïne, maar ook Moldavië, Servië, Montenegro, Albanië, Noord-Macedonië, Bosnië-Herzegovina en zelfs Turkije staan in de rij voor het EU-lidmaatschap. Om dan nog maar te zwijgen over potentiële kandidaat-lidstaten als Kosovo en Georgië. „Als al die landen toetreden, zal de EU flink veranderen”, zegt de Belgische premier Alexander de Croo tegen Politico.
De al trage Europese besluitvorming dreigt nog stroperiger te verlopen. „Stel je voor dat je een compromis met 30 of 35 landen moet zoeken? De meningen liggen nu al ver uit elkaar”, huivert een nationale ambtenaar tegenover Politico. Interne conflicten –zoals nu met Polen en Hongarije over de rechtsstaat– zullen naar verwachting vaker voorkomen.
Graanschuur
Als alleen Oekraïne lid zou worden, zet dat het blok al voor behoorlijke uitdagingen. Intern zou Kyiv een positie vergelijkbaar met die van Polen en Spanje opeisen: een eigen Eurocommissaris, een stem in de Raad van de EU en tussen de 52 en 59 zetels in het Europees Parlement. De limiet van 751 parlementsleden wordt dan overschreden. Dus die maximum moet worden opgeheven, of lidstaten moeten een deel van hun zetels aan Oekraïne afstaan.
Voor het gemeenschappelijke landbouwbeleid –de grootste uitgave van Brussel– zou toetreding van Oekraïne „het einde betekenen”, vreest een Franse oud-ambassadeur. Oekraïense landbouwgrond beslaat een gebied groter dan heel Italië. De graanschuur van Europa zou verreweg de meeste landbouwsubsidies opeisen. Boeren uit andere lidstaten krijgen dan gedwongen minder. En Polen zou goedkoop Oekraïens graan niet meer mogen weigeren om eigen boeren te beschermen.
Wederopbouw
Ook andere posten op de Europese begroting zouden onder druk komen te staan, vrezen EU-ambtenaren. De EU zou helpen met de wederopbouw van Oekraïne, waarvan de begrote kosten astronomisch hoog zijn. De Kyiv School of Economics berekende de infrastructurele schade in maart op ruim 130 miljard euro.
Bovendien zou het land –met een jaarlijks inkomen van 4500 euro per hoofd– tot de armste lidstaten van de EU behoren. Toetreding betekent enorme druk op het Europese regiobeleid. Volgens dat beleid moeten rijke regio’s arme gebieden financieel helpen. Sommige landen die nu geld krijgen, worden in dat geval gedwongen donateur. „Wie gaat dat betalen?” vraagt een functionaris zich af in gesprek met Politico.
Geopolitiek gezien zal Kyiv het machtsevenwicht van de EU naar het oosten verplaatsen. Sinds de oorlog in Oekraïne bepalen Polen en Baltische staten al meer dan ooit het EU-beleid. Kyiv erbij en de oostflank van het blok krijgt nog meer politiek gewicht.
„De EU slaagt er altijd in op moeilijke momenten vooruit te komen”, schreven de buitenlandministers van Duitsland, Nederland, Roemenië, Slovenië en Spanje begin juni in een opiniestuk. Betrokken ambtenaren menen dat toetreding van Oekraïne de EU voor een van de grootste uitdagingen in haar geschiedenis plaatst.
