De speciale openbaar aanklager die belast is met vervolging van corruptie en georganiseerde misdaad, moet per 15 januari de deuren van zijn bureau sluiten. Dat heeft de regering van de populistische premier Robert Fico woensdag besloten. De in oktober aangetreden regering wil de benodigde aanpassingen van de strafwet versneld door het parlement jagen. Daar hebben de drie coalitiepartijen de meerderheid. De wetswijzigingen voorzien ook in verlaging van straffen voor corruptie.

Critici waarschuwen voor ondergraving van de rechtsstaat. Zij denken dat Fico ongure vrienden uit de wind wil houden. „Het enige motief hiervoor is wraak en straffeloosheid garanderen”, zei Michal Simecka, leider van oppositiepartij Progressief Slowakije woensdag. Partijgenoot en president Zuzana Caputová noemt de amendementen „gevaarlijk”. Caputová, van huis uit juriste, kan de wetswijzigingen wel vetoën, maar het parlement kan dat daarna weer terugdraaien.

Moord op journalist

Sluiting van het anticorruptiebureau, de in 2004 ingestelde Úrad Speciálnej Prokuratúry (USP), was een campagnebelofte van Fico. Een andere belofte, intrekking van de Slowaakse wapensteun aan Oekraïne, heeft hij al ingelost. Fico was al drie keer eerder premier, maar hij ruimde het veld in 2018 wegens massale protesten tegen de moord op onderzoeksjournalist Ján Kuciak. Die had schandalen onthuld over contacten tussen de Italiaanse maffia en kringen rond Fico.

Fico betoogt dat de USP zich schuldig heeft gemaakt aan „schending van de mensenrechten” van vervolgden. Het is volgens hem zo erg dat „de USP niet kan worden hervormd”. Enkele werknemers van de instantie zijn alvast de laan uit gestuurd. De rest wil de regering overplaatsen.

Volgens de oppositie betreuren Fico en zijn politieke vrienden slechts dat de USP juist effectief was bij de vervolging van politici die zich schuldig maakten aan corruptie of banden met de georganiseerde misdaad. Vooral de laatste jaren hebben de aanklagers tientallen zakenlui, rechters en politici door rechtbanken veroordeeld weten te krijgen. Het gewone openbaar ministerie daarentegen liet zaken tegen hooggeplaatsten, onder anderen tegen Fico, vallen.

Kritiek uit Europa

Volgens Transparency International, de organisatie die zich hardmaakt voor bestrijding van corruptie, leidde meer dan 90 procent van de zaken van USP-aanklagers tot een veroordeling. Onderzoeken naar leden van Fico’s Smer-partij lopen nog.

De Europese Commissie uitte haar zorgen in een brief. De Commissie vraagt de regering om uitstel en overleg met Slowaakse experts en Europese instanties. Ook het Europees Openbaar Ministerie, dat fraude met EU-subsidies moet tegengaan, heeft kritiek. De instantie vreest dat Slowakije misbruik van EU-gelden niet meer zelf zal aanpakken omdat „effectieve, proportionele en afschrikwekkende criminele sancties” uit de strafwet worden gehaald.