Niet Rusland, maar Oekraïne en het Westen zijn schuldig aan de oorlog in Oekraïne, luidt Fico’s narratief. Hij is tegenstander van westerse sancties tegen Rusland. Wint hij de verkiezingen en kan hij een regering samenstellen, dan gaat er niet één kogel meer naar Oekraïne en komt een spoedig einde van de oorlog in zicht, zo schildert hij de kiezer voor ogen. En, vervolgt hij, dan is het afgelopen met de energieschaarste en de hoge prijzen. Anderhalf jaar geleden stond Slowakije nog als eerste klaar om Kyiv luchtafweerraketten en straaljagers te leveren.

Tot dusver biedt alleen de Hongaarse premier Viktor Orban binnen de Europese Unie en de NAVO geen hulp aan Oekraïne. De verkiezingen in Slowakije bepalen niet alleen wie over het land met 5,4 miljoen inwoners zal regeren, aldus de New York Times (NYT) in een uitgebreide analyse. „De stembusuitslag zal laten zien of verzet tegen hulp aan Oekraïne vat krijgt op de grote massa.”

Vruchtbare bodem

Bij de stembusstrijd staat Fico’s sociaaldemocratische SMER lijnrecht tegenover de progressief-liberale partij PS van Michal Simecka. Fico geeft het Westen de schuld voor de oorlog in Oekraïne, omdat het geen oog zou hebben voor de Russische veiligheidsbelangen. Simecka anderzijds veroordeelt de Russische invasie ten stelligste als een schending van volkenrecht.

Fico ligt op kop in de peilingen. De politicus is al twee keer eerder premier geweest. In 2018 trad hij af na de moord op de Slowaakse journalist Jan Kuciak, die onderzoek deed naar banden tussen Fico’s adviseurs en de Italiaanse maffia. Een terugkeer van Fico op het politieke toneel zou verbazingwekkend zijn, maar is zeker niet denkbeeldig. Zijn boodschap valt bij een belangrijk deel van de bevolking in goede aarde.

„Er is in Slowakije een vruchtbare bodem voor pro-Russische sentimenten”, zegt Daniel Milo tegenover de NYT. Milo is hoofd van een afdeling tegen desinformatie van het Slowaakse ministerie van Binnenlandse Zaken. „Het Kremlin buit de sympathie voor Rusland uit die geworteld is in de geschiedenis van ons land. Hiermee zaait het verdeeldheid en beïnvloedt het de publieke opinie.”

Van directe bemoeienis van Moskou met Slowakije is voor zover bekend zeker een keer sprake geweest. Dat gebeurde vorig jaar toen in Oekraïne massagraven waren gevonden in een gebied dat op de Russische troepen was heroverd. Direct kwam de Russische ambassadeur in Bratislava met een eigen ontdekking. Op zijn Facebookpagina veroordeelde hij de burgemeester van het afgelegen Slowaakse dorp Ladomirova omdat die met een bulldozer de graven had vernield van gesneuvelde Russische helden uit de Eerste Wereldoorlog. De openbare aanklager stelde daarop een onderzoek in naar lijkschennis.

Nu komt het: daar was totaal geen sprake van. Er waren bouwwerkzaamheden, maar geen graf was geschonden. De ontsteltenis op internet was echter niet in te dammen. De burgemeester ontving doodsbedreigingen en vond anonieme kogels in zijn brievenbus.

Voor de Slowaakse autoriteiten is de affaire hét bewijs dat het Kremlin de aandacht afleidde van de massagraven in Oekraïne en zichzelf als slachtoffer presenteerde.

Risico

„Er vinden Russische pogingen tot desinformatie plaats om zo de stemming in het land te beïnvloeden en onrust in het land aan te wakkeren”, zei Tomas Krissak deze week tegenover de Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ). Krissak schrijft voor de liberale krant Dennik N over de uitwerkingen van sociale media op politiek en samenleving.

Directe inmenging van Moskou in de Slowaakse binnenlandse politiek of in de verkiezingscampagne weet Krissak niet te noemen, op het incident in Ladomirova na. Het gebeurt volgens hem vooral op een indirecte wijze. „Bijvoorbeeld doordat Slowaakse politici het Russische verhaal gebruiken om te polariseren en zo stemmen te winnen bij de aanstaande verkiezingen”, aldus de politiek wetenschapper tegenover de FAZ.

Veel kwaad richten bovendien de bijna 300 Slowaakse websites aan met een dubieuze inhoud, complottheorieën, leugens en nepnieuws, aldus een initiatief genaamd konspiratori.sk. De websites geven berichten van Russische staatsmedia ongefilterd door.

De Slowaakse motorbende Brat za Brata, in het Nederlands Broeders voor Broeders, maakt intussen korte metten met critici van het Kremlin. De groep onderhoudt nauwe banden met de Russische motorrijdersgroep Nachtwolven, die financiële steun van het Kremlin ontvangt. In augustus werd Peter Kalmus, een 70-jarige Slowaakse kunstenaar, in elkaar geslagen door leden van Brat za Brata nadat hij een Sovjetoorlogsmonument had beklad. Dat deed hij uit protest tegen Russische wreedheden in Oekraïne.

Als gevolg van dit alles ziet anno 2023 één op de twee Slowaken de Verenigde Staten als een risico voor de veiligheid van zijn land. Vorig jaar was dit percentage 39 procent. In Bulgarije gaat het om 33 procent; Hongarije volgt als derde met 25 procent.

„Slowakije is een groot succesverhaal voor de Russische propaganda”, zei de vroegere Slowaakse minister van Buitenlandse Zaken Rastislav Kacer tegenover de NYT. „Rusland misbruikt mijn land om Europa te verdelen.”

Hoe dan ook sorteert Moskou hiermee effect. „Als de partijen die Oekraïne steunen winnen, dan hebben ze nog altijd te dealen met een bevolking die in meerderheid niet achter het Westen staat als het om de oorlog in Oekraïne gaat”, schrijft Slowakije-expert Alena Kudzko op de website van de denktank Carnegie Europe.