Een duurzaam beheerde en gezonde bodem is van onschatbare waarde. Vitale bodems leveren namelijk een groot aantal ecosysteemdiensten voor zowel agrarische ondernemers als waterbeheerders en andere gebruikers van land. De kwaliteit van bodems staat echter wel onder druk, waardoor er in Nederland alsook internationaal wordt nagedacht over oplossingen.

Carla Dik-Faber en René van der Kieft schrijven in het artikel ”Kerkelijke pachtgrond moet voorbeeld zijn” dat kerken een rol moeten spelen in de omslag naar een ander landbouwstelsel, onder andere als tweede grootste verpachter van landbouwgrond (RD 11-11). Als landbouwdeskundige en bodemkundige waarderen we dit pleidooi, zeker vanuit het christelijke principe van rentmeesterschap, waarbij dit begrip wordt ingevuld vanuit het duurzaam beheer van goederen en een zorgzame betrokkenheid op de schepping. Mens en aarde zijn immers afhankelijk van elkaar en de mensen zijn verantwoordelijk voor hun daden.

Bodemkwaliteit

De argumentatie onder dit pleidooi is echter heel wankel en gebaseerd op allerlei onjuiste stellingen over de huidige landbouw. Hierbij wordt een kwalijke karikatuur geschetst van de huidige bodemkwaliteit alsook van het beheer ervan door de boer. De these dat de huidige bodem wordt uitgeput en het bodemleven achteruitholt, is eenvoudigweg niet waar.

In een recente publicatie hebben wij zeven argumenten benoemd. Een korte samenvatting: Duizenden bodemanalyses laten zien dat er geen grote achteruitgang van de bodemkwaliteit plaatsvindt en dat deze kwaliteit voldoende is voor goede gewasgroei en minimale verliezen als het om het milieu gaat. Daarnaast werken boeren actief aan hun bodemkwaliteit, onder andere door aanvoer van voldoende organisch materiaal via compost, mest en gewasresten. Daarnaast zou een slechte bodemkwaliteit ook zichtbaar worden in afnemende gewasopbrengsten. Dat blijkt echter niet uit langjarige analyses.

Vruchtbare delta

Er is wat ons betreft best wel reden tot zorg, maar niet vanwege de door Carla Dik-Faber en René van der Kieft genoemde punten rond bodemkwaliteit. De grote uitdaging is in onze ogen dat we een productieve landbouw behouden, zonder dat dit ten koste gaat van bodem, water, mens en biodiversiteit.

De bevolking neemt namelijk nog steeds toe, ook elders in Europa, net als de vraag naar gezond voedsel en biobased grondstoffen (zoals bouwmaterialen). Dat terwijl onder meer door klimaatverandering de hoeveelheid landbouwgrond afneemt, net als de beschikbaarheid van (zoet) water.

Juist in een vruchtbare delta als Nederland, met een relatief gematigd klimaat en een hoog kennisniveau, hebben we unieke mogelijkheden voor duurzame en productieve landbouw. Laten kerken met hun pachtgronden ruimte bieden voor experimenten met pachters om het nog beter te doen. Neem risico’s weg die boeren lopen als ze veranderen en beloon voor inzet en prestaties. Doe dat op basis van kennis, niet vanuit allerlei (voor)oordelen over goede en foute landbouw. Versterk daarnaast vanuit het rentmeesterschap de relatie tussen boer en burger en leer consumenten opnieuw de waarde van gezond voedsel. En als je ergens mee wilt afrekenen, doe dat dan met karikaturen die ons niet verder helpen.

De auteurs zijn verbonden aan Wageningen University & Research.