Eerst even dit: wat zijn baptisten?

Grondleggers van het baptisme zijn de Engelse predikanten John Smyth en Thomas Helwys, die de volwassenendoop na geloofsbelijdenis voorstaan en de kinderdoop afwijzen. Ze scheiden zich af van de Engelse kerk en wijken met hun volgelingen uit naar Amsterdam, waar ze in 1609 een gemeente stichten. Die gebeurtenis staat wereldwijd bekend als het begin van het baptisme.

Helemaal nieuw is hun visie op de doop overigens niet. In de Nederlanden is er dan al een doperse of anabaptistische traditie, ontstaan in de tijd van de Reformatie. De Doopsgezinden –met enkele duizenden, vooral vrijzinnige leden– bestaan tot op de dag van vandaag.

Het klassieke baptisme krijgt in Nederland pas in de negentiende eeuw echt voet aan de grond. De hervormde predikant Joh. Elias Feisser (1805-1865) uit het Drentse Gasselternijveen benadrukt het belang van persoonlijke wedergeboorte en verzet zich tegen de kinderdoop. Hij wordt afgezet en op 15 mei 1845 opnieuw gedoopt, in een veenvaart. Daarmee ontstaat de eerste baptistengemeente in Nederland.

Het baptisme is in Nederland eerder evangelicaal dan gereformeerd getint, al oefenen onder anderen John Newton, Charles Haddon Spurgeon en de Hamburgse baptist Johann Gerhard Oncken wel invloed uit. Die calvinistische lijn raakt later wat op de achtergrond.

De Unie fuseert met de Alliantie. Wat is het verschil tussen deze organisaties?

De Unie van Baptistengemeenten in Nederland heeft de oudste papieren. Ze ontstaat in 1881, als zeven zelfstandige gemeenten zich verenigen. De Unie telt op dit moment 79 gemeenten, met ongeveer 12.000 leden (gedoopt en niet-gedoopt).

Bij de Alliantie van Baptisten- en CAMA-gemeenten, die wat losser is georganiseerd, zijn zo’n 9000 mensen betrokken, verdeeld over 56 gemeenten. De Alliantie zelf is ook het resultaat van een fusie: de ABC-gemeenten ontstaan in 2006 uit een samengaan van de Broederschap van Baptistengemeenten in Nederland (1982) en de CAMA-gemeenten in Nederland (1955). CAMA staat voor Christian and Missionary Alliance, een internationaal kerkgenootschap dat is ontstaan vanuit de negentiende-eeuwse opwekkings- en heiligingsbeweging.

De samenwerking tussen de Unie en de Alliantie begint min of meer spontaan in 2009, als er in Barneveld een dankdag wordt gehouden ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van het baptisme. Er komen gesprekken op gang en de samenwerking wordt steeds concreter. Zo gaat het Baptistenseminarium in Amsterdam predikanten opleiden voor beide kerken. Op 15 juni 2023 besluiten de twee kerkgenootschappen definitief te fuseren. Zaterdag is er een fusiefeest in Veenendaal, met lezingen, muziek en ontmoeting.

Zijn alle baptistengemeenten aangesloten bij de nieuwe kerk?

Nee, er zijn nog tientallen (vrije) baptistengemeenten in Nederland die niet tot de Unie of de Alliantie behoren en ook niet meegaan in de kerkfusie. Daaronder zijn gereformeerde en reformatorische baptistengemeenten, maar ook Messiaanse gemeenten.

Maar het leeuwendeel van de baptisten bevindt zich vanaf zaterdag onder de paraplu van Unie-ABC: 135 plaatselijke gemeenten in zes regio’s. Naast Nederlandstalige gemeenten zijn dat ook Ghanese, Chinese, Arabische, Braziliaanse en Birmese kerken. Samen hebben ze zo’n 21.000 gedoopte en niet-gedoopte leden.

Het landelijk kantoor en het seminarium zijn gevestigd in het Baptist House in Amsterdam-West.

Wat is de grondslag van Unie-ABC?

Unie-ABC heeft geen belijdenisgeschriften, zoals protestantse kerken die kennen. Artikel 2 van de nieuwe statuten gaat wel over de „geloofsgrondslag” van de gemeenten. Daarin wordt onder meer gesproken van de „goddelijke inspiratie” van de Bijbel, die het „hoogste gezag in alle zaken van geloof en leven” heeft. De gevallen mens is „onderworpen aan Gods toorn en veroordeling”, maar het vergoten bloed van Jezus Christus maakt zondaren zalig, „uit genade, niet door de werken, maar door geloof in Hem”.

De plaatselijke gemeente bestaat uit „leden die hun geloof in Jezus Christus als Heiland en Heer belijden en op de belijdenis van dit geloof door onderdompeling zijn gedoopt”.

Plaatselijke gemeenten zijn zelfstandig en kunnen theologisch eigen keuzes maken, bijvoorbeeld wat vrouwelijke voorgangers of oudsten betreft. In het verleden is er veel discussie geweest over de vraag of de geloofsdoop voorwaarde is tot het lidmaatschap van een baptistengemeente, maar ook op dat punt beslist de plaatselijke kerk.

Unie-ABC is een voorlopige naam. Wanneer komt er een nieuwe?

Dat is niet bekend. Het is zelfs nog maar de vraag óf er een nieuwe naam komt. Er lag een voorstel op tafel, maar daar was weinig enthousiasme voor. Dus heet de nieuwe baptistenkerk voorlopig gewoon Unie-ABC.