De opvang van asielzoekers blijft in 2024 onder druk staan door een hoge instroom en te weinig uitstroom van statushouders naar gewone huisvesting. Daardoor zijn komend jaar mogelijk nog enkele tienduizenden extra opvangplekken nodig, staat in de halfjaarlijkse Meerjaren Productie Prognose (MPP) die demissionair staatssecretaris Christophe van der Maat (Asiel) naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Volgens de prognoses zal het aantal opvangplekken toenemen tot 69.900 op 1 januari 2024. Op basis van de huidige instroom, de doorstroom naar huisvesting en uitstroom van afgewezen asielzoekers kunnen er op 1 januari 2025 dan mogelijk 96.000 opvangplekken nodig zijn. In dit aantal is verwerkt dat er 21.000 statushouders in de asielopvang zijn die volgend jaar niet kunnen doorstromen naar reguliere of tijdelijke huisvesting elders. Dat komt vooral dat er een tekort aan woningen is.
Volgend jaar komen naar schatting tussen de 49.000 en 76.000 asielzoekers naar Nederland, staat in de MPP. Dit jaar worden er ongeveer 45.000 verwacht, zegt het ministerie van Justitie en Veiligheid. Begin november stond de teller op 41.000 asielaanvragen, vrijwel gelijk aan dezelfde periode in 2022. Eerder dit jaar hield het ministerie rekening met aantallen tussen de 45.000 en bijna 70.000 asielverzoeken.
Ondanks het lagere aantal is er geen sprake van „opluchting” bij Van der Maat, die de zieke Eric van der Burg vervangt. „Ik heb niet een gevoel dat het allemaal wel goed komt. Eigenlijk het tegendeel”, zegt hij na de ministerraad. Net als zijn partijgenoot is ook Van der Maat voortdurend aan het bellen met gemeenten om meer opvangcapaciteit te regelen.
Een groot obstakel is dat veel asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben, de zogeheten statushouders, niet snel genoeg doorstromen naar gemeenten. De taakstelling voor gemeenten om asielzoekers te huisvesten is in de laatste helft van dit jaar verlaagd. Dat komt omdat er minder verblijfsvergunningen zijn verstrekt dan was verwacht. Het ministerie denkt dat deze naar volgend jaar schuiven zodat er dan alsnog meer huizen nodig zijn. Voor de eerste helft van 2024 is de taakstelling voor gemeenten om 18.750 woningen toe te kennen aan statushouders.
De omstreden spreidingswet, die nu bij Eerste Kamer ligt, biedt voor nu geen oplossing. Van der Maat wijst erop dat als die wet wordt aangenomen, het effect pas zichtbaar zal zijn in 2025.
VluchtelingenWerk laat weten dat de huidige situatie de noodzaak van de spreidingswet goed laat zien. „Zonder structurele maatregelen duurt de schrijnende situatie waar asielzoekers en vluchtelingen verkeren voort. Wij roepen op om nu uit de crisissfeer te komen. Daarvoor is actie van het (demissionaire) kabinet, de Eerste Kamer en gemeenten nodig. Dat betekent acuut meer en voldoende opvangplekken, ook voor AMV’s (alleenstaande minderjarige asielzoekers).”