De vraag hing al weken boven de markt: Wie zouden er bij Omtzigt op de lijst staan? Spijtoptanten en overlopers van CDA en VVD? Gelukszoekers? Brokkenmakers? En zouden ze in alle haast wel voldoende grondig zijn gescreend?

Hoewel verrassingen nooit helemaal zijn uit te sluiten, is het niet heel aannemelijk dat over de kandidaten die de politicus dinsdag voorstelde veel onwelvoeglijks naar buiten komt. Velen van hen hebben een naam, die klinkt als een klok.

Neem Sandra Palmen, voormalig topambtenaar op het ministerie van Financiën. Zij waarschuwde de top van het departement al in een vroegtijdig stadium dat de omgang met ouders die verdacht werden van toeslagenfraude te hardvochtig was, en juridisch niet in de haak. Het ”memo van Palmen”, haar waarschuwend bedoelde notitie, verdween spoorloos en dook pas op toen het onderzoek naar de toedracht al in volle gang was. Nu gaat ze de politiek in; ze staat nummer 5 op Omtzigts kandidatenlijst.

Neem Judith Uitermark, strafrechter in Haarlem. De juriste, gehuwd met het Turkse oud-CDA-Kamerlid Coskun Cörüz, weet uit ervaring hoe slachtoffers van geweldsdelicten jarenlang kunnen wachten op herstel en genoegdoening, omdat dossiers op de plank blijven liggen en er in de strafrechtketen grote tekorten zijn. Sinds enkele jaren is ze een groot pleitbezorger van mediation. „Dat stelt de rechter in staat om maatwerk te leveren. Iets minder systeem, iets meer mensen”, zei Uitermark die van 2015 tot vorig jaar Landelijk Coördinator Mediation was. Ze is de nummer 3 op de kandidatenlijst, achter Nicolien van Vroonhoven-Kok; oud-CDA-Kamerlid en al enkele maanden Omtzigts rechterhand en woordvoerder.

Een derde naam, om het beeld nog wat completer te maken: Merlien Welzijn. Uit ervaring weet ze wat het is om als kind dakloos te moeten zijn. Ondanks haar armoedige jeugd schopte ze het tot directeur van een grote woningcorporatie in Rotterdam. Welzijn lanceerde ook de website bijstandsgerechten.nl; een burgerinitiatief tegen armoede. Verder schreef ze ”Budget koken”, een kookboek voor mensen met een smalle beurs.

Ook noemenswaardig is voormalig ambassadeur in Israël en Griekenland, Caspar Veldkamp, de nummer 4 op de kandidatenlijst. In 2020 werd Veldkamp, woonachtig in Londen, directeur Zuidoost- en Oost Europa bij de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling. Met hem haalt Omtzigt dus een flinke dosis internationale ervaring naar zijn partij.

Veldkamp is ook de man die Omtzigt naar voren kan schuiven in het migratiedossier. Als ambassadeur in Griekenland maakte hij de migratiecrisis in 2015 van dichtbij mee. De diplomaat was zelfs betrokken bij de vluchtelingendeal die Nederland een jaar daarop met Turkije sloot.

Voor plek 17, lager op de lijst, kwam Omtzigt uit bij microbioloog en NRC-columniste Rosanne Hertzberger. Zij is lid van het curatorium van De Nieuwe Denktank, een club die door Omtzigt-sympathisanten is opgericht. Op de website van NSC pleit Hertzberger ervoor om wetenschap voor iedereen “benaderbaar” te maken, bijvoorbeeld door burgerwetenschappelijke projecten.

Wat Omtzigt met zulke kandidaten moet? „Deze mensen hebben de wil om te werken aan een beter bestuur”, zei hij dinsdag. Hij riep in herinnering hoe de beloften die Mark Rutte deed over een nieuwe bestuurscultuur op niets zijn uitgelopen. „Dit lukt alleen met experts. Om het recht te veranderen, moet je weten hoe het werkt”, aldus Omtzigt.

Waar adoratie en afhankelijkheid van partijleider Wilders in 2010 de lijm was die de kandidaten van de PVV met elkaar verbond, is dat bij Omtzigts kandidaat-Kamerleden de overtuiging dat de tijd rijp is om op te staan tegen onrecht. „Ik moet dit durven”, zei Uitermark. Palmen begon over haar memo en beklemtoonde dat ze het stuk had geschreven vanuit een heel diepgeworteld gevoel van rechtvaardigheid. „Maar ik heb ook gemerkt dat adviezen niet zomaar kunnen leiden tot verandering”, voegde ze er veelbetekenend aan toe.

Er zit overlap tussen wat Wilders wilde en wat Omtzigt wil: een nieuwe, bestuurlijke wind laten waaien door Nederland. Wilders heeft tot op heden echter nooit volksvertegenwoordigers weten te recruteren met voldoende kwaliteiten. De SP, ook een partij die een systeemverandering nastreeft, kwam al een stuk verder, maar sinds dinsdag is het onmiskenbaar Omtzigt die de kroon spant. Veel van de mensen die hij naar voren schuift zitten al aan de knoppen. Zij hebben geen onderzoeken of adviesrapporten nodig om te weten wat er anders moet; met hun praktijkervaring komen ze al een heel eind. Dientengevolge zal ook hun stijl van optreden een andere zijn: minder bombastisch en confronterend; meer tactvol en resultaatgericht.

Bij de presentatie van zijn team glunderde Omtzigt van oor tot oor. Hij gooide alle schroom van zich af. Waar hij eerder de boot nog wat afhield, kiest hij er nu resoluut voor om in alle kiesdistricten mee te doen. Of hij de grootste wil worden? Die vraag ging hij uit de weg. Blakend van zelfvertrouwen zei hij: „We stellen ons gewoon voor en kijken wat de kiezer wil.” Die is op 22 november aan zet.