De Apostolische Profetische kerk, Divine Kingdom Ministries, zoekt sinds begin dit jaar kerkruimte in Breda. Ondertussen zwerft de gemeente, met 120 leden en bezoekers, op zondag van gebouw naar gebouw. „We zitten nu met meerdere kerken in één gebouw. Vorige zondag konden we geen dienst houden, deze week moeten we later beginnen”, vertelt pastor Rodney Godfried.

„Veel kerkgenootschappen die al lang een kerk huren en het gebouw willen kopen, moeten plaats maken voor een ontwikkelaar”, vertelt Mickey Bosschert. Ze is oprichter van Reliplan, een platform voor herbestemming van kerkgebouwen en maatschappelijk vastgoed. Bosscherts ervaring is dat zoekende kerkgenootschappen vaak worden overtroefd door projectontwikkelaars. „Van Vriezenveen tot Eindhoven, overal in Nederland.”

Meer dan driehonderd zoekende kerken staan nu bij haar bedrijf ingeschreven. „Ik krijg er net weer een binnen.” En ze is niet de enige die bemiddelt. „Veel kerken vragen een lokale makelaar.”

Anti-kraakpanden

„Het is al 25 jaar aan de gang, maar ontbrekende kerkruimte is nog steeds een nijpend probleem”, vertelt Madelon Grant van Samen Kerk in Nederland (SKIN). De komende jaren zoekt een kwart van de migrantenkerken huisvesting; één op de tien mist een gebedshuis, zo becijferde onderzoeksinstituut Kaski eind 2021 al.

SKIN ziet dat met name de groeiende migrantenkerken soms van de een op de andere dag op straat staan omdat ze bijvoorbeeld anti-kraakpanden huren. Daarnaast groeit het aantal plaatsen waar in bestemmingsplannen geen ruimte meer is voor religieuze gemeenschappen. „In Amsterdam Zuidoost wordt soms een hele wijk herontwikkeld, zonder dat er nog plek is voor de bestaande kerken in die wijk.”

Hoogste bieder

Bosscherts ervaring is dat tal van migrantenkerken en evangelische gemeenten liever nog vandaag dan morgen hun tijdelijke onderkomen in scholen, buurthuizen of loodsen willen verruilen voor een vast kerkgebouw.

Dat geldt ook voor de kerk van Amanuel Keshi Tesfu. Hij is vrijwilliger in een vierhonderd leden tellende Eritrese gemeente. De Eritrese Orthodoxe Tewahdo Kerk zocht drie jaar tevergeefs een kerkgebouw in de provincie Groningen. Eind september hopen de Eritreeërs een oud kerkgebouw in het Groningse Hoogkerk te betrekken. Bosschert is opgelucht dat de groeiende Eritrese gemeenschap eindelijk een eigen dak boven het hoofd heeft. „Ook de verkopende protestantse gemeente is heel blij dat het gebouw een kerk blijft.”

Nu komen er wel kerken vrij. „We kregen er gisteren weer zeven binnen”, vertelt Bosschert. Komende jaren sluiten zo’n 2000 kerken. Maar die bestaande kerken krijgen nogal eens een andere bestemming, tot verdriet van de kerkzoekers. „Ik sprak net iemand wiens gemeente al heel lang een kerk huurt in een dorp. Nu komt er een ontwikkelaar en die koopt het kerkgebouw gewoon op voor appartementen.”

Bosschert ergert zich eraan dat kerken aan de hoogst biedende projectontwikkelaar worden verkocht waardoor zoekende kerkgenootschappen het nakijken hebben. Wat de makelaar betreft nemen makelaars te vaak ten onrechte aan dat kerken hun gehuurde kerkgebouw vast niet kunnen financieren en dat een projectontwikkelaar beter betaalt.

Groeiende gemeenten

Krimp, leegloop en sluitingen van kerken domineert het nieuws, ziet makelaar Bosschert. „Kerken lopen leeg, lees je dan. Maar wij zien een hele hoop groeiende evangelische gemeenten. In Zaandam zoek ik nu dringend een nieuw gebouw voor een evangelische gemeente die snel groeide tot zeshonderd man.” Dat is niet eenvoudig. Bosschert treft kerken die zo vier, vijf jaar zoeken.

Tot teleurstelling van voorganger Godfried kocht de gemeente Breda onlangs zelf een bestaand kerkgebouw op om er een bibliotheek van te maken. Terwijl Godfried en gemeenteleden in onderhandeling waren om het op te kopen voor zondagse diensten. Keer op keer loopt de voorganger ook aan tegen niet te wijzigen bestemmingsplannen.

Brabantse ondernemers wezen de kerkleider al op een alternatieve route. „Koop gewoon een bedrijfspand, doe alsof het een bedrijf is en houd achterin je kerkdienst. Maar dat is een leugen”, zegt Godfried verontwaardigd. Een onwaardige route wat hem betreft.

Hij blijft zich afvragen: „Waarom kan een kerk vaak wel worden herbestemd tot bedrijf of appartement, maar een bedrijf praktisch nooit tot kerk?” Zo wilde de pastor kantoorruimte huren in de voormalige Bredase Pieterskerk. „Ze reageerden: Nee, we verhuren aan kantoren, niet aan kerken. Ik zei: Maar jullie zitten in een kerkgebouw!”