De Ecuadoranen beleefden een extreem gewelddadige aanloop naar de verkiezingen. Naast de moord op Villavicencio, een politicus en oud-journalist die zich liet voorstaan op het bestrijden van corruptie en criminaliteit in het Zuid-Amerikaanse land, werd afgelopen maandag ook een lokale partijleider van Revolución Ciudadana, de politieke beweging van oud-president Rafael Correa, doodgeschoten. Eind juli werd ook de burgemeester van de kuststad Manta vermoord, net als een andere burgemeester eerder dit jaar.

De politieke moorden maken duidelijk dat het land een keerpunt heeft bereikt. Jarenlang stond Ecuador bekend als een veilige haven in een verder zo gewelddadige regio. Maar de laatste jaren hebben verschillende buitenlandse drugskartels hun routes en cocaïneproductie verlegd naar Ecuador, dat nu een van de grootste doorvoerlanden naar Europa is. Als gevolg nam ook het geweld toe in het land. Van bloedige slachtpartijen in gevangenissen waar drugsbazen hun handel leiden, tot moorden op burgemeesters die zich niet lieten omkopen door deze organisaties.

Noodtoestand

De moordcijfers bevestigen dat beeld. Telde Ecuador in 2016 5,8 moorden per 100.000 inwoners, in 2022 waren dat er al 25,6. Dat is vergelijkbaar met Colombia en Mexico, landen met een lange geschiedenis van drugsgeweld. Dit jaar verwachten analisten dat dat cijfer zelfs op 40 moorden per 100.000 inwoners zal uitkomen.

De moord op Villavicencio laat zien dat niemand meer ontkomt aan het geweld, dat Ecuador een vergelijking opleverde met het Colombia eind jaren tachtig. Drugskartels en paramilitairen vermoordden toen maar liefst vier presidentskandidaten. „De geschiedenis herhaalt zich. De macht van de drugshandel die eenieder die in de weg staat van zijn criminele belangen vermoordt,” zei de Colombiaanse politicus Juan Manuel Galán, wiens vader een van die kandidaten was.

Acht kandidaten dingen morgen mee naar het presidentschap. Het gaat om vervroegde verkiezingen, nadat de huidige president Guillermo Lasso het parlement ontbond te midden van een afzettingsprocedure. Ondanks de moord op Villavicencio besloot Lasso de verkiezingen toch te laten doorgaan, ondanks de noodtoestand die hij uitriep voor een periode van zestig dagen naar aanleiding van de moord. Honderdduizend man politie en leger moeten deze zondag de verkiezingen zo veilig mogelijk laten verlopen.

Keihard beleid

Voor de aanslag op Villavicencio ging de linkse Luisa Gonzalez, de kandidaat van oud-president Correa’s politieke beweging Revolución Ciudadana, aan kop van de peilingen met 20 tot 30 procent van de stemmen. De moord heeft de partij in een negatief daglicht geplaatst. Correa werd in 2020 veroordeeld tot acht jaar cel voor omkoping in een corruptiezaak, maar kreeg politiek asiel in België. Villavicencio bracht als onderzoeksjournalist tijdens de regeerperiode van Correa vele corruptieschandalen aan het licht.

Andere koplopers waren de rechts-conservatieve kandidaten Jan Topic en Otto Sonnenholzner, die beiden een keihard veiligheidsbeleid beloven, de linkse milieuactivist Yaku Perez, die in 2021 bijna de verkiezingen won, en Villavicencio, al was het onwaarschijnlijk dat die de tweede ronde zou halen. Villavicencio’s partij Construye (Bouw) wordt nu vertegenwoordigd door de 53-jarige journalist Christian Zurita.

Lastige taak

Omdat de Ecuadoraanse wet vanaf tien dagen voor de verkiezingen geen peilingen meer toestaat, is het onduidelijk welke gevolgen de moord op Villavivencio heeft voor de uitkomsten van de verkiezingen. Maar één ding is zeker: de strijd tegen het drugsgeweld is het nummer 1-verkiezingsthema. Vooral de rechtse Topic, die een harde repressie van de bendes naar het voorbeeld van de Salvadoraanse Nayib Bukele belooft, wint vermoedelijk meer stemmen als gevolg van de aanslag, zeggen analisten.

De winnaar, die slechts de 17 resterende maanden van Lasso’s regeerperiode zal regeren, staat een lastige taak te wachten. Naast het drugsgeweld zal die ook een economische crisis het hoofd moeten bieden, een gevolg van onder andere dalende olieprijzen, een hoge staatsschuld en een lage economische groei. Daarbij zal de winnaar net als Lasso vermoedelijk geen meerderheid in het parlement behalen, wat regeren bemoeilijkt.

Als geen van de kandidaten meer dan 50 procent van de stemmen behaalt tijdens de eerste verkiezingsronde (of 40 procent met tien punten voorsprong) zal een tweede ronde op 15 oktober de winnaar van de verkiezingen bepalen.