De wind speelt met het water van de fontein in het centrum van Abbenbroek. Langs de gracht staan huizen met historische gevels. De straat loopt hier wat af. Een jongetje roetsjt met zijn step naar beneden. Het is rustig, zo midden op de dag. Een enkeling laat zijn hond uit.

Tussen de bomen schuilt de eeuwenoude dorpskerk. Het straatje bij de hoofdingang ligt open. Een van de stratenmakers staat op en klopt het zand van zijn handen. Of we even binnen mogen kijken? Dat blijkt geen probleem te zijn. In het voorportaal trekt de man zijn schoenen met stalen neuzen uit. „Anders ligt heel de kerk onder het zand.” Zelf bezoekt hij de hersteld hervormde dorpskerk iedere zondag.

Een gratis rondleiding volgt. Van twee grafzerken gaat het naar een lijst met voorgangers die de gemeente in het verleden dienden en de plaats waar iedere zondag het Woord klinkt. Smalle paadjes leiden naar de preekstoel. „Bij een begrafenis zorgt die nauwe doorgang weleens voor problemen”, weet de gids.

Doorgaans is de kerk doordeweeks gesloten. De deuren gaan één keer in de maand op donderdag open voor belangstellenden. Bij het voorportaal liggen evangelisatiefolders en City Bijbels in allerlei talen.

Spinnenwebben

Van Abbenbroek gaat het naar Zwartewaal. Op de weg rijdt een enkele fietser met wapperende jaspanden. De haven in het centrum van het plaatsje ligt vol met –verlaten– plezierjachten. Aan de rand van het dorp bevindt zich op een terp de Martinuskerk. Gras schiet op tussen de tegels van het voetpad dat naar de ingang leidt. Spinnenwebben ”sieren” de zwarte deur van de kerk die potdicht zit. Naast de entree hangt een bord met de openingstijden. Twee keer in de maand vindt hier op zondagochtend een eredienst plaats. Op de andere zondagen komt de protestantse gemeente in Geervliet en Heenvliet samen. Geïnteresseerde toeristen lijken hier doordeweeks niet terecht te kunnen.

Zo rustig als het is in Abbenbroek en Zwartewaal, zo druk is het in Brielle. Auto’s met buitenlandse kentekens rijden het vestingstadje binnen. Terrassen zitten vol. Door de winkelstraat gaat het richting de Sint Catharijnekerk. Een pad met aan weerszijden leilinden komt uit bij de Brielse Dom. Een vrouw stapt van haar fiets en maakt een foto. De deuren van de kerk zijn geopend. ”Twee euro entree”, staat er op een A4’tje te lezen. Voor de kassa heeft zich een kleine rij gevormd.

Bezinningsmoment

In het bedehuis klinkt af en toe geroezemoes. Een vrouw van middelbare leeftijd heeft plaatsgenomen op een van de stoelen voor de kansel. Stil staart ze voor zich uit. Een dame in wielrennertenue steekt een kaarsje aan.

Op een van de houten banken zit Nancy Phillips. Haar man en kinderen beklimmen de toren. Zij blijft liever beneden. „Ik vind het interessant om een protestantse kerk vanbinnen te bekijken. Ik ben rooms-katholiek opgevoed, al doe ik er nu niet zoveel meer mee.” De architectuur van de Brielse Dom spreekt Phillips aan. „Deze kerk heeft een heel andere opstelling dan wij van een katholieke kerk gewoon zijn. Je hebt hier geen Mariabeelden of heiligen die afgebeeld worden. Bij ons staat altijd een altaar met een kruis, maar dat is hier niet.”

De Belgische bezoekt iedere vakantie een kerk of basiliek. „Ik vind dat inspirerend. Het is een bezinningsmoment. Even een ogenblik van rust in de vakantie.”

Prijzig

De zon valt door het raam van de stiltekapel. Echt stil is het hier niet. Op de achtergrond klinken geluiden uit de kerk. Naast de Bijbel ligt een gastenboek. „Kaarsje aangestoken voor mijn lieve broer en mijn lieve vriendin, dat ze in vrede bij U God mogen wonen.” Een aantal pagina’s eerder: „Dank U voor Nederland. Heer, ontfermt U Zich over ons volk en laat ons vrede verkondigen in de wereld.”

Twee jongedames lopen de kerk binnen. Anne en Jannienke –„liever niet met onze achternaam in de krant”– zijn een dagje in Brielle en waren „wel benieuwd hoe de kerk er vanbinnen uit ziet”. De dames, die lid zijn van de Gereformeerde Gemeenten, bezoeken wel vaker een oud bedehuis. „Soms wil je een historische kerk bezoeken, maar is de entree best prijzig. Laat maar zitten, denk ik dan”, aldus Anne.

Tissuedoos

Langs akkers met aardappels en bouwland waar tarwe gedorst wordt, gaat het richting Oudenhoorn. De huizen in het plaatsje lijken om de kerk heen gebouwd te zijn. Het hek naar het kerkplein staat open, maar de deur van de kerk zit dicht. De hortensia’s naast de kerk hebben het droog en hangen er verlept bij. Iedere zondagochtend vindt hier een kerkdienst plaats, zo staat er in kleine lettertjes op een informatiebord bij de ingang.

De scheve toren van de laatmiddeleeuwse Dorpskerk van Zuidland is al van een afstand te zien. Van twee tot vier uur is de kerk geopend voor „stilte, bezinning, gebed, een luisterend oor en het opsteken van een kaarsje”. Een rollator staat bij de ingang geparkeerd. Bij de entree liggen Bijbels en liedboeken. In een oude tissuedoos kunnen briefjes met voorbeden gestopt worden.

Voorin de kerk zitten twee vrouwen, een aantal banken naar achteren een derde. Her en der liggen er kussentjes op de zitplaatsen. De stilte doet hier weldadig aan. Alleen een bromvlieg laat af en toe van zich horen.

De dames voorin onderbreken het zwijgen. Er volgt een geanimeerd gesprek over steunkousen en een dementerende kennis –„de menselijke geest is een vreemd ding”. De bezoeker een aantal banken naar achter lijkt behoefte te hebben aan meer stilte. Af en toe werpt ze een verstoorde blik richting de twee voorin, maar die hebben nergens erg in.

Eenmaal buiten valt op hoe hard het waait. De vlaggen voor de kerk buigen heen en weer. Uit de winkel tegenover de kerk klinkt muziek. Nog even en het bedehuis gaat sluiten. Mensen die op een andere dag een bezoek aan de kerk willen brengen, staan voor een gesloten deur. Alleen op woensdagmiddag zijn de deuren geopend. En op zondag klinkt hier het Woord.