Je zoon zit in de penarie en smeekt aan de telefoon om meteen geld over te maken. Maar het is je zoon niet. Criminelen kloonden zijn stem.
In politiekringen leven zorgen over oplichters die met behulp van AI (kunstmatige intelligentie) iemands stem klonen. Een jongeman sprak bijvoorbeeld ooit op YouTube een filmpje in. Criminelen gebruiken dat stemgeluid om er een nepnoodkreet van te maken. Bijvoorbeeld: „Mam, ik ben bestolen op mijn vakantieadres in Portugal. Stort meteen 2000 euro op mijn nieuwe bankrekening.”
Het AD berichtte dinsdag over de problematiek. Eerder dit jaar kwam bij RTL Nieuws een gedupeerde vrouw uit Enschede aan het woord over deze nieuwe vorm van oplichting. Zij werd zogenaamd gebeld door haar zoon. Die zou met zijn motor betrokken zijn bij een dodelijk ongeval, waarbij een jonge vrouw was overleden. Een zogenaamde Duitse agent vertelde de moeder dat haar zoon niet in de cel belandt als hij de uitvaartkosten betaalt. Maar de criminelen achter het leugenverhaal vangen bot. Rond het moment dat ze de moeder in Enschede bellen, loopt haar zoon de woonkamer in.
Voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond vreest dat criminelen met behulp van kunstmatige intelligentie steeds vaker iemands stem klonen, zegt hij dinsdag desgevraagd. Zo proberen oplichters geld af te troggelen. „Een crimineel belt via een kunstmatige stem of spreekt een voicemail in: „Pa, ik ben op vakantie, wil je geld overmaken?” In Nederland zijn inmiddels „enkele tientallen” gevallen van deze nieuwe oplichtingstruc opgedoken, soms ook in de Nederlandse taal, zegt Struijs. „De politie in met name Amerika ziet een forse stijging van dit klonen van stemmen door criminelen.”
Ook voorzitter Wim Groeneweg van politievakbond ACP is bezorgd over de trend dat criminelen via kunstmatige intelligentie iemands stem kopiëren. „Ik vind deze ontwikkeling extreem bedreigend”, zegt hij desgevraagd. „Zo’n gekloonde stem klinkt levensecht. Het ligt voor de hand dat mensen hier gaan intrappen. En dat levert veel schade en verdriet op. Criminelen ondermijnen zo ook het vertrouwen dat mensen in elkaar hebben.”
Beide vakbondsvoorlieden roepen op tot alertheid. Hun devies: als iemand zich voordoet als familielid in nood die meteen geld wil, stel de persoon dan ter controle vragen die alleen een werkelijk familielid kan beantwoorden. Bijvoorbeeld een vraag over een bepaalde vakantie. Struijs: „Of gooi desnoods de hoorn erop.”
Nep
Oplichting via gekloonde stemmen zal in Nederland steeds vaker voor gaan komen, vreest zegsman Jos Kerssen van de Fraudehelpdesk. „De techniek daarvoor wordt met de dag goedkoper. De grens tussen echt en nep wordt steeds moeilijker waar te nemen.” Ook Kerssen adviseert mensen om bij ongebruikelijke telefoontjes van vermeende familie controlevragen te stellen. Bijvoorbeeld over een woning waar dat familielid een antwoord op zou moeten weten.
Wat vindt hij van het advies om als familie een code af te spreken, die genoemd kan worden bij een raar telefoontje van een vermeend gezinslid? Hij aarzelt. „Zo’n code kan zomaar uit je geheugen verdwijnen, zeker als die een paar jaar geleden is afgesproken.”
Het valt niet mee om de oplichters te pakken, geven Struijs en Groeneweg aan. Struijs: „De bestrijding van cybercrime loopt achter; dit soort misdaad vergt een intelligente reactie.” Groeneweg: „Criminelen kunnen in het buitenland zitten. Zie daar maar eens bij te komen.”
Het blijft van belang om zeker kwetsbare senioren te wijzen op slinkse oplichtingstrucs, zegt Groeneweg. „Niet voor niets staan in de buurt van zorgcentra matrixborden waarin de politie bijvoorbeeld waarschuwt om niet in te gaan op vragen door zogenaamde bankmedewerkers. Een bank zal je nooit om een pincode vragen.”
