Baudewijn Odé, projectleider bij de organisatie die onderzoek doet naar wilde plantensoorten, trotseert deze ochtend het buiige weer om de plant te zoeken op een plek waar ze vorig jaar was gemeld: langs een Waalstrand bij Lent, tegenover Nijmegen. En met succes. Samen met zijn collega Elske Koppenaal loopt Odé naar de oever. Hij bukt zich en wijst op een onopvallend plantje. „Dit is er eentje, een jong exemplaar.”

Voor een geoefend oog wijst het blad duidelijk op alsemambrosia, maar een leek zou hem zomaar kunnen verwarren met bijvoet, boerenwormkruid of zelfs een afrikaantje. Als de plant groter wordt, is de herkenning eenvoudiger. Een paar stappen verder pronkt een bijna volgroeid exemplaar. De bloeiaren beginnen daar in te komen. Dat geeft de plant een melde-achtig uiterlijk, maar dan met blad van bijvoet, een alsemsoort. Dat verklaart de naam van deze ambrosia. Het plantengeslacht als geheel is om onduidelijke redenen vernoemd naar de Griekse godenspijs ambrozijn.

Bijvoet groeit ook langs deze rivier. Odé wijst op een belangrijk verschil: bijvoetblad is aan de onderkant witachtig. Bovendien is bij de ambrosia de stengel behaard. „Die haren kunnen irriteren, vooral mensen met hooikoortsklachten”, waarschuwt de kenner. Die klachten vormen de reden waarom Floron, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het Leids Universitair Medisch Centrum, de Wageningen Universiteit en Pollennieuws/Flora van Nederland gebrand zijn op deze soort.

Stuifmeel

De plant geeft overvloedig stuifmeel af dat sterk allergeen is, verklaart Elske Koppenaal. „Volgens Amerikaans onderzoek is 1 op de 5 mensen er allergisch voor.” Dat zijn dus meer mensen dan alleen ‘echte’ hooikoortspatiënten, in Nederland pakweg 1 op de 15. Bovendien, zo besluit Odé, verlengt deze plant het hooikoortsseizoen. „Andere planten waarvan hooikoortspatiënten last hebben, zoals grassen en berken, zijn uitgebloeid. Op dit moment bloeien er op bijvoet na bijna geen windbestuivers meer (waarbij niet insecten, maar de wind het stuifmeel moet verspreiden, KvR), maar alsemambrosia staat op het punt te beginnen en gaat door tot in de herfst.”

De plant is enige decennia geleden met veevoer, waarschijnlijk hooi, vanuit Noord-Amerika in Europa terechtgekomen, leggen de plantenkenners uit. Aangezien het een warmteminnende soort is, doet ze het vooral in Zuid-Europa goed. Daar hebben dus veel mensen last van hooikoorts. Op de Nederlandse breedten krijgt ze steeds meer kansen. Het zaad van de eenjarige plant komt uit Zuid- en Oost-Europa via de rivier en in bloemenmengsels in Nederland, maar vooral met vogelvoer – daardoor komt de plant voor in tuinen.

Er zijn in Nederland nog twee andere ambrosiasoorten. Exotenspecialist Odé: „Zandambrosia komt sporadisch voor in de duinen. Beheerders proberen hem daar weg te krijgen. Daarnaast wordt af en toe driedelige ambrosia gevonden. Alsemambrosia is dus het grootste probleem.”

Vogelvrij

Omdat die plant een exoot is, is ze vogelvrij. Odé en collega’s dringen bij gemeenten aan op bestrijding omdat ze hooikoorts veroorzaakt. „Al vijf jaar, maar omdat we merken dat ze vooral voorkomt in tuinen, richten we ons nu op tuinbezitters. Eén plant kan vijfhonderd zaden verspreiden die tot veertig jaar kiemkrachtig zijn, dus dit is iets van lange adem. Er zijn al regels om het zaad van de soort uit vogelvoer te weren, maar ambrosiazaad er helemaal uit houden is haast ondoenlijk.

Odé vergelijkt de situatie met die van een andere exoot, reuzenberenklauw. „Alleen is alsemambrosia nog lastiger te bestrijden, omdat hij uit zaad overal kan opkomen.” Maar de plant die hier langs het Waalstrandje op punt staat te gaan bloeien, zal zover niet komen. Voor de zekerheid gewapend met een plastic zak –bij gebrek aan handschoenen– trekt Odé de plant met wortel en al uit de grond. Zo moet dat dus.