Na recente Koranverbrandingen voor buitenlandse ambassades van islamitische landen –Egypte, Turkije en Irak– realiseren veel Denen zich dat absolute vrijheid van meningsuiting ook negatieve gevolgen kan hebben en het nodig kan zijn om grenzen te stellen.

Verantwoordelijken voor de boekverbrandingen zijn de ultranationalistische groep genaamd Danske Patrioter (Deense patriotten). Ook de Zweeds-Deense politieke onruststoker Magnus Paludan van de extreemrechtse partij Stram Kurs laat zich voortdurend gelden met boekverbrandingsrellen. De verbrandingen gebruikt men om publiciteit te generen en moslims te provoceren. Ook asielzoekers, gevlucht uit moslimlanden, tonen hun antipathie tegen de Islam door een Koran te verbranden.

Denen waren altijd fervente verdedigers van de vrijheid van meningsuiting. Religiespot, zoals het tekenen van Mohammedcartoons of het verbranden van een heilig boek zoals de Koran of Bijbel, moet kunnen in Denemarken. Ook toen Kurt Westergaard met zijn karikaturale tekeningen van Mohammed heftige reacties uit de moslimwereld opriep en eens door een Somalische insluiper in zijn woning werd bedreigd, zwichtten de Denen niet en bleven pal voor dit principe bestaan.

Crisis

Maar de huidige Koranverbrandingen leidden, vanwege zware bedreigingen uit de moslimwereld, tot een complete crisis. Inmiddels is verscherpte grensbewaking ingesteld en heerst de angst voor een aanslag. Het land ligt onder het vergrootglas van moslimextremisten die dreigen met aanslagen bij ambassades. Ook is er een toenemend risico op politieke conflicten met moslimlanden.

Ondertussen zit de Deense regering ermee in zijn maag dat de boekverbrandingen onder vrijheid van meningsuiting vallen en daarmee zijn toegestaan. En nieuwe aanvragen voor boekverbrandingen komen binnen. Maar onder de druk wegens de toenemende dreiging van aanslagen, wordt alles vloeibaar. Meer en meer dringt het besef door dat het vergaande recht op vrijheid van meningsuiting ook negatieve kanten heeft. De regering van premier Mette Frederiksen overweegt nu een boekverbrandingsverbod. Opvallend is dat ook oud-premier Lars Løkke Rasmussen, onder wiens regering men in 2017 het verbod op godslastering afschafte, nu pleit voor herinvoering ervan. Toch blijft het voornemen van de regering omstreden. Het grootste gedeelte van de oppositie –zeven partijen– zijn tegen een wetswijziging. Er is sprake van verhit politiek debat.

Rechter

Bovendien is het niet zo eenvoudig om snel een verbod op boekverbrandingen in te voeren. De kans is groot dat de rechter nieuwe wetgeving verwerpt, omdat vrijheid van meningsuiting zo’n cruciaal onderdeel van de Deense wet vormt. Het verbod zal vooral een symbolisch gebaar richting moslimlanden zijn: Denemarken neemt hun bezwaren tegen Koranverbrandingen serieus.

Voor veel Denen is het taboe om openlijk te spreken over geloof, maar ook over kwesties als Koranverbrandingen. Iemand verontschuldigde zich door aan te geven dat hij niet voldoende inzicht in het probleem had om er iets zinnigs over te zeggen. Anderen gaven aan dat de kwestie niets met religie heeft te maken, maar vooral politiek theater is. Een lid van een zendingsorganisatie stelde dat ze zich over een zaak van zodanig politieke aard niet kan uitspreken.

Blasfemie

Het christelijk smaldeel uit zich wel over de boekverbrandingskwestie. Het Kristeligt Dagblad stelt dat absolute uitdrukkingsvrijheid een vals ideaal is en pleit voor herinvoering van de blasfemieclausule. De krant stelt dat het onverantwoordelijk was dat het Deense parlement jaren geleden het verbod op blasfemie afschafte. Religieuze mensen moeten weliswaar open staan voor kritiek op hun opvattingen, maar in een samenleving die tolerant en verlicht wil zijn, moeten gelovigen beschermd worden tegen openbare ontheiliging van wat voor hen het meest heilig is.

Henrik Duus Johansen, een wetenschapper met veel kennis van ’s lands geschiedenis legt uit: „Om de liberale houding ten aanzien van boekverbrandingen te begrijpen kun je niet om Nikolaj Grundtvig heen; een invloedrijk 19e eeuwse predikant, dichter, historicus en volksopvoeder. Grundtvig zwakte de rol van de Bijbel als heilig boek af, want het lezen en bestuderen ervan zou afleiden van het dagelijkse leven. Het zou meer gaan om de mondelinge traditie, de rituelen, het zingen van kerkliederen en het onderdeel zijn van gemeenschappelijke traditie. Die beperkte plaats van de Bijbel in het Deens Lutheranisme zou mede verklaren waarom de Denen niet zo tegen het verbranden van heilige boeken zijn.

Triest

Marie Høgh, predikant in de Deense Folkekirke stelt: „Dit zijn trieste dagen voor de vrijheid van meningsuiting, maar ook voor het voortbestaan van de Westerse beschaving. De opstelling van de regering is uitsluitend het gevolg van de dreiging die van extremisten uit de moslimwereld uitgaat. De vrijheid om kritiek op religies te leveren is een van de meest fundamentele pijlers van onze Westerse beschaving. Deze wordt met deze nieuwe wetgeving nu aangevallen. Niet door islamisten, maar eigenlijk door onszelf.”

Gunni Bjørsted, predikant van de Vanløse Frikirken zegt: „Als christen ben ik tegen het bespotten van andermans religie. Persoonlijk ben ik voorstander van een verbod op openbare verbranding van de Koran of heilige geschriften van andere religies. Het verbod raakt niet de grondbeginselen van de vrijheid van meningsuiting, denk ik. Dergelijke verbrandingen zijn echt een aanval op de vrijheid van meningsuiting van anderen.”