De ceremonie begon met het geluid van de stoomfluit van een trein. De meeste slachtoffers van de nazi-terreur werden per trein vervoerd naar de vernietigingskampen. Met gebeden, het branden van kaarsen en het leggen van bloemen werden de slachtoffers herdacht.

Staatshoofden en regeringsleiders riepen op tot bezinning en waarschuwden voor een opleving van antisemitisme in het moderne Europa. Overlevenden en bevrijders vertelden het gruwelijke verhaal van wat zich heeft afgespeeld achter de muren van Auschwitz.

De 79-jarige Russische oud-militair Yakov Vinisjenko beschreef de schokkende beelden die al zestig jaar op zijn netvlies staan gebrand. „Achter het hek zagen wij joodse, Poolse, Franse gevangenen. Ze huilden en omhelsden ons. Ze waren zeer zwak en ziek, zagen eruit als geraamtes. We durfden niet eens naar hen te kijken.”

„Het sneeuwde, net als vandaag. Sommigen van ons liepen op blote voeten. Het waren verschrikkelijke dagen”, vertelde de 84-jarige Pool Kazimierz Orlowski, die de gruwelen van Auschwitz overleefde.

De Israëlische president Moshe Katsav noemde Auschwitz in zijn toespraak „de grootste begraafplaats van het joodse volk.” De nazi’s vermoordden in het vernietigingskamp tussen de 1,1 en 1,5 miljoen mensen, van wie de meesten joods waren. In totaal kostte de holocaust aan 6 miljoen joden het leven.

„Vandaag, zestig jaar later, kunnen wij nog altijd niet bevatten hoe en waarom de wereld in de twintigste eeuw in staat was te zwijgen ten tijde van de holocaust”, zei Katsav. Het Israëlische staatshoofd riep de aanwezigen op de geschiedenis niet te laten herschrijven door hen die proberen de holocaust te ontkennen of te bagatelliseren.

De Amerikaanse vice-president Dick Cheney riep toekomstige generaties op het kwaad niet te vergeten, het bij de naam te noemen en te bestrijden. „Op deze plaats worden wij eraan herinnerd dat deze immense wreedheid niet gebeurd is in een onbeschaafd, afgelegen deel van de wereld, maar in het hart van de beschaafde wereld”, zei Cheney.

Tijdens een forum voorafgaande aan de officiële herdenkingsplechtigheid waarschuwde de Poolse president Aleksander Kwasniewski dat de wereld nog lang niet altijd de droeve lessen van de misdaden van de nazi’s ter harte neemt. Daarna speldde hij vier voormalige militairen van het Rode Leger, die betrokken waren bij de bevrijding van Auschwitz op 27 januari 1945, een onderscheiding op.

De Franse president Jacques Chirac riep zijn landgenoten op hun verantwoordelijkheid te aanvaarden voor de deportatie van 80.000 Franse joden tijdens de nazi-bezetting. Zijn Russische ambtsgenoot Vladimir Poetin zei dat de hele wereld nog altijd alle reden heeft zich te schamen, temeer daar het antisemitisme nog altijd bestaat en zelfs bezig lijkt aan een opmars.

Paus Johannes Paulus II liet een boodschap voorlezen waarin hij Auschwitz „een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de mensheid” noemde. Hij wees op het gevaar van ideologieën die de verachting van de menselijke waardigheid „op basis van ras, huidskleur, taal of religie” rechtvaardigen.

De Oekraïense president Viktor Joesjtsjenko memoreerde tijdens de herdenking zijn eigen vader, die als gevangengenomen soldaat van het Rode Leger tot de overlevenden van Auschwitz behoorde. Hij zwoer dat antisemitisme nooit meer voet aan de grond zou krijgen in zijn land. Volgens Joesjtsjenko zijn na de bevrijding van de nazi-kampen „de poorten van de hel gesloten.”