Sterke pijnstillers, zogeheten opiaten, lijken erg schadelijk voor dementerende ouderen. Gebruik van een gehoorapparaat is juist wel aan te bevelen.
Die uitkomsten maakten Deense en Amerikaanse onderzoekers dinsdag wereldkundig op de ”Alzheimer’s Association International Conference” (AAIC), een vooraanstaand congres over alzheimeronderzoek in de RAI Amsterdam.
De Deense onderzoekers, verbonden aan het universitair ziekenhuis in Kopenhagen, wilden weten wat het sterfterisico is van demente ouderen die opiaten, zoals morfine, oxycodon en fentanyl, gebruiken. Daarvoor volgden ze een halfjaar lang dementerende personen van 65 jaar en ouder die wel of geen opiaten gebruikten.
Wat bleek? Van de demente ouderen die de sterke pijnstillers gebruikten, overleed niet minder dan 33 procent binnen 180 dagen. Van de niet-gebruikers overleed 6,4 procent. Na correctie voor mogelijke verschillen tussen de groepen vonden de onderzoekers dat medicijngebruikers vier keer zo veel kans hebben om te overlijden dan niet-gebruikers.
Het sterfterisico bleek het grootst in de eerste twee weken na de start van het opiaatgebruik. Dementerende ouderen lopen dan wel elf keer meer risico om te overlijden dan degenen die geen opiaten gebruiken. Of opiaatgebruik ook daadwerkelijk de oorzaak is van de verhoogde sterfte, kan dit soort epidemiologisch onderzoek overigens niet onomstotelijk aantonen. Daarvoor is experimenteel onderzoek nodig, waarbij twee identieke groepen een verschillende behandeling krijgen.
Zorgvuldig
De uitkomsten zijn zorgelijk, vindt dr. Christina Jensen-Dahm, neuroloog in het universitair ziekenhuis van Kopenhagen. „Het gebruik van sterke opiaten door oudere mensen met dementie is het afgelopen decennium aanzienlijk toegenomen. Onze studie laat het belang zien van een zorgvuldige afweging tussen de risico’s en de voordelen voor de patiënt als wordt overwogen met opiaten te beginnen.”
Waarom opiaten het sterfterisico bij dementerende ouderen lijken te vergroten, kan Jensen-Dahm niet goed verklaren. „Deze mensen hebben een ernstige hersenaandoening en zijn vaak kwetsbaar. We denken dat die factoren verklaren waarom ze opiaten niet kunnen verdragen. Maar we weten het niet zeker en meer onderzoek is nodig om die vraag te kunnen beantwoorden.”
Het is niet voor het eerst dat bepaalde medicijnen riskant blijken te zijn voor ouderen met dementie. Zogenaamde atypische antipsychotica, middelen die worden gebruikt bij onder meer schizofrenie, een depressie of een psychose, zorgen bijna voor een verdubbeling van het sterfterisico in deze patiëntengroep.
Aderverkalking
Amerikaanse onderzoekers presenteerden dinsdag op het congres in Amsterdam een studie naar de invloed van gehoorapparaten op de cognitieve achteruitgang van ouderen. In het onderzoek volgden ze drie jaar lang bijna duizend 70-plussers. Het grootste deel van deze ouderen betrof gezonde vrijwilligers, een kleiner deel bestond uit deelnemers van een studie naar aderverkalking. Bijna vijfhonderd ouderen kregen na audiologisch onderzoek een gehoorapparaat, vijfhonderd anderen ontvingen –bij wijze van controlebehandeling– adviezen over het voorkomen van chronische aandoeningen.
Gebruik van de apparaten bleek geen verschil te maken in de totale groep, maar wel in de groep die meedeed aan de studie naar aderverkalking. Onder deze ouderen, die meer risico lopen op dementie, bleek gebruik van gehoorapparaten de cognitieve achteruitgang met bijna 50 procent te vertragen. Daarnaast bleek de gehooringreep in de hele groep communicatieve vaardigheden en sociaal functioneren te verbeteren en eenzaamheid te verminderen.
„Gehoorverlies is zeer goed te behandelen op latere leeftijd”, zei hoofdonderzoeker dr. Frank Lin. „Behandeling is in het belang van de publieke gezondheid, om zodoende het risico op cognitieve achteruitgang en dementie te verminderen. Voor de algehele gezondheid en het welzijn van ouderen raden we daarom aan dat ze hun gehoor regelmatig laten testen en eventuele problemen laten behandelen.”
