Bij de Albert Heijn to Go op de treinstations is het goedkoper om koffie te tappen in een zelf meegebrachte beker. Voor drinken in een wegwerpbeker betaal je 25 cent meer. Die toeslag wordt per 1 juli de standaard. In een kartonnen beker zit namelijk een plastic coating. Vanaf volgende maand is een toeslag verplicht voor alle wegwerpverpakkingen waar plastic in is verwerkt.

Dat moet op de bon zichtbaar zijn, zodat consumenten zien dat ze betalen voor hun verpakking.

De nieuwe regels zijn bedoeld om de enorme berg plastic afval die Nederlanders produceren, terug te dringen. Volgens het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat verantwoordelijk is voor de wet, zijn dat jaarlijks 19 miljoen verpakkingen.

Een deel daarvan belandt in de berm, op straat of in het water. Dat is schadelijk voor de natuur, omdat plastic nooit meer helemaal verdwijnt. Het valt uiteen in microplastics, die via ons voedsel in ons bloed belanden.

Wie helemaal geen wegwerpverpakking wil gebruiken, heeft met de nieuwe wet het recht op een herbruikbaar alternatief. Bedrijven zijn verplicht dat aan te bieden, en kunnen dat op twee manieren doen: door te accepteren dat klanten hun eigen bakje of beker meenemen of door een herbruikbare verpakking aan te bieden, waar consumenten borg voor betalen. Dat bedrag krijgen ze terug als ze de verpakking terugbrengen.

Fastfoodketen McDonald’s kiest voor die laatste optie, vertelt Dolly van den Akker, woordvoerder van McDonald’s Nederland. Dat bedrijf werkt met alleen maar wegwerpverpakkingen, waarvan inmiddels 80 procent van karton is. De drinkbekers, ijsverpakkingen, sauscups en saladebakken bevatten nog wel plastic.

„Wij gaan een eigen beker van consumenten niet accepteren”, zegt Van den Akker. „Voor ons is voedselveiligheid de hoogste prioriteit. Dat kunnen we niet garanderen als mensen hun eigen verpakking meenemen. Er zijn mensen die zulke bekers dagenlang in de auto laten liggen.” Als alternatief voor een wegwerpverpakking, biedt McDonald’s een herbruikbare (plastic) beker aan. Daar betalen consumenten één euro voor, die ze terugkrijgen als ze de beker inleveren.

Effect

McDonald’s gelooft niet in het effect van die herbruikbare beker, zegt Van den Akker. „We doen het, omdat de wet het voorschrijft. Maar we zien in Duitsland, waar deze regels al gelden, dat 70 procent van de herbruikbare bekers niet terugkomt. Terwijl mensen daar twee euro voor kunnen krijgen.”

De borg van alle herbruikbare verpakkingen die niet worden ingeleverd, mogen ondernemers in eigen zak steken. Datzelfde geldt voor de toeslag die zij aan hun klanten vragen voor de plastic wegwerpverpakkingen. Hoeveel ze vragen, mogen de bedrijven zelf weten. Het ministerie heeft daar richtlijnen voor gegeven: 25 cent voor een beker, 50 cent voor een maaltijd in een bakje. Maar die bedragen zijn niet verplicht. In theorie kunnen bedrijven veel meer, of juist veel minder vragen.

„Het idee is dat al het geld dat ondernemers extra verdienen aan de verpakkingen, geïnvesteerd kan worden in een herbruikbaar of plastic-vrij alternatief”, zegt een woordvoerder van het verantwoordelijke ministerie. „We gaan de wet na een jaar evalueren, dat is vrij snel. Dus als blijkt dat de wet niet goed werkt, kunnen we overwegen de regels aan te passen.”

Bakje van rietsuiker

Er zijn ook ondernemers die wel voor duurzame verpakkingen gaan. Zoals Cafetaria Koning in Groningen. „Wij hebben echt geen zin om onze klanten 25 cent extra te laten betalen voor een bakje friet”, zegt eigenaar Dineke Koning. In plaats daarvan gaat ze over op frietbakjes van rietsuiker. „Dat is goedkoper dan karton, en ziet er netjes uit. Pindasaus in een kartonnen bakje is niet lekker om te zien.”

Koning ziet haar klanten niet snel een herbruikbaar bakje terugbrengen. „Zie jij dat al gebeuren, teruggaan met je frietbakje? Op blikjes zit nu 15 cent statiegeld. Wat denk je dat mijn klanten daarmee doen? Die gooien ’m gewoon weg. Mensen zijn dat gewend.”

In januari volgend jaar worden de regels verder aangescherpt. Dan is het verboden om een wegwerpverpakking met plastic te gebruiken, als je iets eet of drinkt in een hotel, restaurant of café. Wie daar gaat zitten met koffie, mag dus alleen nog drinken uit een herbruikbare beker of mok.

In kartonnen wegwerpbekers zit een plastic coating. Om de enorme berg plastic afval die Nederlanders produceren, terug te dringen, gelden per 1 juli nieuwe regels. Zo’n beker is dan niet langer gratis. beeld iStock