Op de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) werden al enkele gevallen van fraude ontdekt, vertelt Sanne Hartemink. Zij houdt zich binnen de hogeschool bezig met de gevolgen van kunstmatige intelligentie voor het onderwijs. „Vermoedens van fraude leggen we voor aan de examencommissie. Die gaat in gesprek met de student en neemt maatregelen als inderdaad blijkt dat die gefraudeerd heeft.”

De onderwijskundig adviseur ziet vooral kansen door de komst van de chatbot. „Die maakt docenten bewust van de vraag: wat wil ik met een toetsopdracht bereiken? Wil je bijvoorbeeld dat een student leert onderzoeken, dan zul je moeten vragen om een tekst te onderbouwen met wetenschappelijke bronnen.”

Ook volgens Jannette Meiling, directeur Onderwijs van de CHE, hoeft het geen probleem te zijn dat studenten ChatGPT gebruiken. „Het gesprek met studenten over wat nu eigenlijk leren is, wordt zo alleen maar belangrijker. Bijvoorbeeld over de vraag: Waarom schreef je deze tekst en hoe ben je daartoe gekomen? Op basis van welke bronnen? Het leren onderbouwen van keuzes moet meer en meer aandacht krijgen.”

Op dit moment ligt bij alle opleidingen de opdracht om in toetsen na te gaan of daarin het accent moet verschuiven. Hartemink: „Mijn advies is om studenten te vragen hoe ze de chatbot hebben ingezet, en wat dat heeft opgeleverd of juist niet.”

Door de opkomst van chatbots komt de nadruk op andere vaardigheden te liggen, ziet Hartemink, zoals het onderzoeken en kritisch denken. Of dat ten koste gaat van schrijf- en denkvaardigheden, kan ze niet zeggen. „Je weet niet in hoeverre dat belangrijk blijft. Vaardigheden verschuiven niet alleen in het onderwijs, ook in het werkveld.”

Waarheid

Kritischer is Piet Murre, die zich binnen Driestar Hogeschool bezighoudt met de gevolgen van kunstmatige intelligentie voor het onderwijs. „Laten we ChatGPT niet onderschatten”, waarschuwt hij. „Docenten dachten in het begin nog wel dat ze zo’n robottekst zouden doorzien. Dat is te simpel: inhoudelijk is het resultaat vaak –niet altijd– van behoorlijke kwaliteit.”

Ronduit „bedreigend” vindt hij dat ChatGPT morrelt aan de vraag wat waarheid is. „Onderzoek heeft laten zien dat de chatbot D66-achtige standpunten prominenter naar voren laat komen. Daarbij relativeert de chatbot ook vaak: de een denkt er zus over, de ander zo.”

Voor de hogeschool betekent deze vorm van kunstmatige intelligentie dat veel opdrachten moeten veranderen. Murre stelde daarvoor een lijst tips op. Laat studenten een voorbeeld verwerken van de afgelopen week of maand, luidt een daarvan. Actualiteit neemt ChatGPT nog niet mee. Andere tip om fraude te bemoeilijken: maak opdrachten meer persoonsgebonden. Dus, hoe kijk jij hier tegenaan en onderbouw dat met ervaringen uit de klas. Of: hoe zit dat op de school waar jij stageloopt?”

Studenten kunnen volgens Murre ook aan de slag gaan met informatie die ze vinden via ChatGPT. Zo’n tekst beoordelen op structuur of correctheid, bijvoorbeeld. Of andersom: de chatbot feedback laten geven op hun eigen tekst. Driestar liet ChatGPT zelfs conceptvragen genereren voor een toets, die daarna gescreend werden op kwaliteit.

Verder kregen studenten die op excursie naar Engeland gingen de opdracht om een vlog te maken in plaats van een geschreven verslag. Wat dit betekent voor de vaardigheid om een logische tekst op papier te zetten, vindt de docent een lastige vraag. „We moeten een manier vinden waarop studenten tóch eigen teksten leren produceren. Dat is nu eenmaal belangrijk voor een leraar in opleiding.” Afgelopen tijd liet de Driestar studenten dat soort opdrachten soms op de hogeschool zelf maken, onder toezicht. „Dat kost je wel schaarse collegetijd.”

Slimmer

Ingrid Paalman van Hogeschool Viaa in Zwolle wil graag de realiteit onder ogen zien. „We hebben de neiging om te zeggen: Je mag geen ChatGPT gebruiken. Maar het is er wel.” Paalman is lid van een werkgroep die zich buigt over de gevolgen van ChatGPT voor het onderwijs. „Wij moeten slimmer zijn dan ChatGPT”, vindt de lector. „Een tekst wordt rijk als een menselijke hand zich ermee gaat bemoeien.”

Dat vraagt volgens haar „intelligente opdrachten” voor studenten. „Laat ze bijvoorbeeld een tekst schrijven waarin hun eigen professionele ontwikkeling een belangrijke rol speelt. Of waarin ze hun mens-zijn toevoegen, door de theorie te onderbouwen met persoonlijke ervaringen. Wie ben ik hierin, waarom schrijf ik het zo op en hoe past dat bij mijn waarden en visie?” Ook Paalman verwacht dat de nadruk zo meer komt te liggen op denkvaardigheden, een onderzoekende houding en kritische reflectie op eigen handelen.