Kijk terug: Nationale Herdenking Amsterdam
In het bijzijn van duizenden mensen vindt in Amsterdam de Nationale Herdenking plaats. Met een programma wordt stilgestaan bij de burgers en militairen die zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.
Advertentie
Kijk hier live mee met de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam.
Liveblog
Tweeënhalf jaar was Louk de Liever uit Nijkerk toen hij moest onderduiken. Vijf jaar was hij toen hij werd verraden. Hij overleefde drie concentratiekampen. Zo heel veel anderen overleefden de oorlog echter niet.
Arie Nijgh praatte niet over zijn ervaringen als zeeman tijdens de oorlog. De koopvaardij leverde een grote bijdrage aan de bevrijding, maar voelde zich later miskend. En daarom deden veel zeelieden er het zwijgen toe.
Veel weggebruikers hebben donderdag stilgestaan tijdens de dodenherdenking, meldt Rijkswaterstaat. „Om 20.00 uur was het erg rustig op de weg, terwijl verzorgingsplaatsen juist volliepen”, aldus een woordvoerder van de wegbeheerder.
Daarmee lijken automobilisten massaal gehoor te hebben gegeven aan de oproep van Rijkswaterstaat om niet te herdenken door te stoppen op de vluchtstrook. „Garanderen dat niemand dat heeft gedaan, kunnen we niet, omdat we niet overal camera’s hebben. Maar gezien het feit dat de verzorgingsplaatsen volliepen, lijkt het goed te zijn gegaan.”
Rijkswaterstaat waarschuwde dat wegrijden en invoegen op de snelweg vanaf de vluchtstrook onveilig is. Daarnaast benadrukte de wegbeheerder dat de baan vrij moet blijven voor noodgevallen en hulpdiensten.
Treinen stonden donderdag om 20.00 uur even stil om reizigers de gelegenheid te geven om oorlogsslachtoffers te herdenken. Een woordvoerder van de NS zei geen signalen te hebben gekregen dat dit niet is verlopen zoals gepland.
In het bijzijn van duizenden mensen is in Amsterdam de Nationale Herdenking gehouden op de Dam. Met een programma werd stilgestaan bij de burgers en militairen die zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. De plechtigheid verliep rustig. Er was een handvol demonstranten aanwezig met posters om aandacht te vragen voor de situatie in Oeganda, maar zij waren stil tijdens de twee minuten stilte.
In de Nieuwe Kerk sprak schrijver Marcel Möring de 4 mei-voordracht uit. Aansluitend legden koning Willem-Alexander en koningin Máxima namens de Nederlandse bevolking een krans bij het Nationaal Monument. Een militaire trompettist blies de Taptoe, waarna om 20.00 uur twee minuten stilte volgden.
Na het Wilhelmus vertelde de 17-jarige Loewana Weiss uit Enschede het verhaal van haar opa Kobus die de vervolging van de Sinti en Roma in de Tweede Wereldoorlog overleefde. „Ik wist niet dat mijn familie rondzwierf tot de oorlog voorbij was. En dat ze het hebben overleefd omdat die SS-officier zo van onze muziek hield. Ik heb mijn pappo, mijn opa, geïnterviewd over de oorlog, hij vertelde daar niet echt over. Ik wist daar niks van. Nu weet ik het wel.”
Na een kranslegging namens de eerste generatie oorlogsgetroffenen was het woord aan tv- en radiopresentator Dieuwertje Blok. Ze zei onder meer dat herdenken niet passief is. „Het gaat voor mij om de verbinding die je maakt met nu, met de toekomst. Wat doe je met de onverdraagzaamheid van nu, in je eigen land, je eigen buurt.” Vorig jaar hield de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema een toespraak, het jaar daarvoor was dat André van Duin.
Na de plechtigheden en toespraken werden kransen gelegd, onder anderen door premier Mark Rutte en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer. Daarna liep de Dam geleidelijk leeg.
Op de Dam waren tijdens de Dodenherdenking een handvol demonstranten met posters aanwezig, die aandacht vroegen voor de situatie in Oeganda. De demonstranten waren stil tijdens de twee minuten stilte om 20.00 uur. Wel hielden ze protestposters omhoog, met onder meer de tekst „black genocides matter”.
De demonstranten zijn boos omdat er volgens hen via de EU en Nederland geld gaat naar president Yoweri Museveni, sinds 1986 president van het land in het midden van Afrika. Hij kwam aan de macht na een oorlog van vijf jaar. De demonstranten noemen het hypocriet dat de Nederlandse koning en premier tijdens de herdenking „pretenderen dat een genocide zoals in de Tweede Wereldoorlog nooit meer zou kunnen voorkomen”, terwijl ze „dictator Museveni” financieel steunen, aldus een woordvoerder.
In haar toespraak bij de Nationale Herdenking op de Dam zei tv- en radiopresentator Dieuwertje Blok dat herdenken voor haar niet passief is. „Het gaat voor mij om de verbinding die je maakt met nu, met de toekomst. Wat doe je met de onverdraagzaamheid van nu, in je eigen land, je eigen buurt?”
De presentatrice van onder meer het Sinterklaasjournaal, geboren in 1957, geeft elk jaar colleges over vrijheid op verschillende basisscholen. Op de Dam vertelde ze over haar joodse moeder, die 17 was toen de Tweede Wereldoorlog begon en 2,5 jaar ondergedoken had gezeten. „Een joods meisje in deze stad, in Amsterdam, een meisje met levenshonger. Toen ik op die leeftijd uit huis ging om te genieten van nog meer vrijheid, werd die van haar juist steeds meer ingeperkt. Steeds meer plekken waar het haar verboden werd te komen, haar wereld werd steeds kleiner.”
Blok memoreerde het jonge gezin waar haar opa en oma onderdoken: Jaap en Ans de Haan en hun dochtertje Thea. „Het was voor hen zo vanzelfsprekend om te kiezen voor een groter belang dan dat van henzelf. Een keuze met gevaar voor eigen leven.” Jaap werkte op de drukkerij van verzetskrant Trouw en werd verraden. Met andere medewerkers werd hij opgepakt en gefusilleerd, zei Blok. „Aan hem denk ik en niet alleen vandaag. Hij en Ans zijn voor mij voorbeelden.”
Ook vroeg ze zich af wat ze zelf zou hebben gedaan, toen er op openbare plaatsen borden verschenen met daarop ‘Voor Joden Verboden’. „Vaak denk ik dan: wat zou ik doen? Zo’n bord dat een groep landgenoten, je buren misschien wel, wegzet. Mensen terugbrengt tot één deeltje van wie ze zijn, hun kleur, religie, afkomst, noem maar op. Went zoiets? Zou ik wegkijken?”
Blok besloot haar toespraak door het belang van het leren van de geschiedenis te benadrukken. Ook zei ze nog dat mensen ook vandaag de dag niet teruggebracht moeten worden tot één deel van hun verhaal. „Het is heel mooi één dag per jaar twee minuten te herdenken, maar eigenlijk zouden dit soort vragen ons elke dag bezig moeten houden. Wat kunnen we leren van de geschiedenis, hoe doen we het zelf?”
Voorafgaand aan de herdenking op de Dam hield schrijver Marcel Möring de 4 mei-voordracht Mens en medemens. Daarin stelde hij dat we een maatschappij kunnen zijn waarin ‘de ander’ naast en met ons leeft, zonder daarmee onze eigen overtuigingen geweld aan te doen. „Als we een mens tussen medemensen willen zijn, moeten we onszelf kunnen voorstellen als de ander”, zo klonk het.
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema heeft in haar toespraak voorafgaand aan de stille tocht door de hoofdstad gerefereerd aan de projectie van teksten op het Anne Frank Huis begin februari. Toen was de tekst ‘Anne Frank is uitvinder van de balpen’ te zien. Dit is onderdeel van een complottheorie, die stelt dat Anne Frank haar dagboek niet zelf zou hebben geschreven. De Amsterdamse recherche startte daarna een onderzoek.
De stille tocht ging donderdagavond onder meer door de oude Jodenbuurt, langs het Nationaal Holocaust Namenmonument, het Rembrandtplein en eindigde op de Dam waar de Nationale Herdenking wordt gehouden.
„Anti-Joodse incidenten nemen toe. De antisemitische leuze geprojecteerd op het Anne Frankhuis was daarin een nieuw dieptepunt in kwaadaardigheid. We mogen hier nooit aan wennen”, zei Halsema. Ook verwees ze naar het oorlogsgeweld in Oekraïne. „Morgen vieren wij 78 jaar vrijheid, maar iets meer dan 3000 kilometer hier vandaan vechten de moedige Oekraïners voor hun vrijheid. Een strijd waarmee wij solidair zijn. Ook omdat het wereldbeeld van Poetin een gure wind is die over Europa waait, waar antisemitische complottheorieën zich graag op laten meevoeren.”
Oud-burgemeester Job Cohen, die ook voorzitter is van het Amsterdamse 4 en 5 mei-comité, sprak ook de aanwezigen toe. Hij wees op het belang om te blijven herdenken en de stille tocht te lopen, want „het aantal mensen in de wereld dat vlucht voor oorlogsgeweld of een onmenselijk bestaan, groeit”. „Het herdenken vandaag, van de vele vermoorde Joodse Amsterdammers die hier op steenworp afstand woonden en al die anderen, noopt ook nu tot waakzaamheid: de stap van oordeel naar radicale uitsluiting is ook nu snel gemaakt.”
Om 20.00 uur was het in heel Nederland twee minuten stil. Tijdens deze twee minuten is iedereen herdacht die tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië is omgekomen of vermoord en iedereen die is omgekomen in oorlogssituaties en bij vredesoperaties na de Tweede Wereldoorlog.
Omdat steeds minder mensen in ons land zelf een oorlog hebben meegemaakt, is het belangrijk om te luisteren naar de verhalen van onze voorouders die niet altijd in vrijheid geleefd hebben. Dat zei minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra donderdagavond bij de dodenherdenking van Nationaal Monument Kamp Amersfoort in Leusden.
„Een steeds grotere groep Nederlanders kent Kamp Amersfoort niet of kan überhaupt geen naam noemen van een kamp in Nederland”, zei Hoekstra tegen de aanwezigen. „Wij kunnen onze voorouders niet meer vragen hoe het is om niet vrij te zijn. Wel kunnen we leren van hun herinnering.”
De minister haalde in zijn toespraak onder meer het verhaal aan van Edmund Wellenstein, die als 23-jarige student bijna zeven maanden in Kamp Amersfoort zat. Zijn ervaringen schreef hij op in een boek dat zeventig jaar later verscheen, Nummers die een ziel hebben. Ook vertelde Hoekstra over Maarten Vrolijk, een van de broers van zijn grootvader. Hij zat een paar dagen in Amersfoort voordat hij naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme werd vervoerd. In Kamp Amersfoort stond hij oog in oog met het portret van Vrolijk. „Zoals Maarten en Edmund zaten er hier duizenden”, zei Hoekstra.
Volgens Hoekstra is het „onze vrije keuze” om de vrijheid die we in Nederland al 78 jaar hebben te beschermen. „Door te kijken voorbij het nu, voorbij onszelf, voorbij onze verschillen, naar onze gedeelde wil om vrij te leven. Naar de toekomst, maar vooral ook naar toen.”
Na de toespraak liep de minister mee met de stille tocht vanuit het kamp langs diverse oorlogsmonumenten naar begraafplaats Rusthof.
In Kamp Amersfoort werden in de oorlog zo’n 47.000 voornamelijk politieke gevangenen en verzetsstrijders opgesloten. Een groot deel van hen is gedeporteerd naar Duitse concentratiekampen. De leefomstandigheden in het SS-kamp waren erbarmelijk. Kamp Amersfoort geldt als de grootste executieplaats van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Tijdens de nationale dodenherdenking deze avond spreekt majoor Mark Brouwer in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Een halve minuut. „Toch een hele eer.”
„Kwart van jongeren twijfelt aan Holocaust”, zo kopte menige krant begin dit jaar. Hoewel het onderzoek later bekritiseerd werd, blijft de conclusie wel overeind: de kennis van de jonge generatie over de Tweede Wereldoorlog neemt af. Deze drie jongeren zien het belang van herdenken wel in en dragen elk hun steentje bij aan een 4 meiplechtigheid.
Advertentie