Agractie is donderdag uit de onderhandelingen over het landbouwakkoord gestapt. Valt het boerenfront uit elkaar? Schijn bedriegt.
Terug naar 22 juni 2022. Op een weiland in het Gelderse Stroe demonstreren tienduizenden boeren. Stikstofminister Christianne van der Wal heeft Nederland ingekleurd. De boeren zijn zich wild geschrokken: in grote delen van het land is voor hen geen plek meer of krijgen ze met zware beperkingen te maken.
Tijdens het grootste boerenprotest uit de Nederlandse geschiedenis keren de voormannen van acht grote boerenorganisaties en actiegroepen Den Haag de rug toe. Sjaak van der Tak (LTO-Nederland), Bart Kemp (Agractie) en Mark van den Oever (Farmers Defence Force) leggen eensgezind hun eisen op tafel: weg met het Haagse stikstofdictaat, handen af van het platteland en geef boeren perspectief voor de toekomst.
Na bemiddeling van brokkenlijmer Johan Remkes start landbouwminister Piet Adema in december gesprekken met de boeren, provincies, natuurorganisaties en ketenpartijen. Doel is te komen tot een akkoord, waarin de landbouw zekerheid krijgt tot 2040.
De start is positief. Adema heeft krediet opgebouwd. Na zijn aantreden begin oktober ging hij eerst in zaaltjes met boeren in gesprek. Dat viel in goede aarde. Van de grote drie boerenclubs schuiven LTO en Agractie aan de hoofdtafel van de onderhandelingen. Andere organisaties hebben via sectortafels inbreng bij het proces.
FDF haakt af. De radicale actiegroep heeft geen vertrouwen in het kabinet, maar houdt indirect een ijzer in het vuur. Bestuurslid Sieta van Keimpema is tevens voorzitter van de Dutch Dairymen Board (DBB). Namens die groep praat zij mee aan de sectortafel melkveehouderij.
Grondkwestie
Dat juist bij melkveehouders de grootste pijn zit, is vanaf het begin duidelijk: zij hebben de meeste grond in gebruik. De grondkwestie steekt nu, eind maart 2023, een forse spaak in het wiel. DDB haakte maandag af en donderdag stapte ook Bart Kemp op, althans „voor dit moment”. Komende week praat hij zijn achterban bij. Dan zal blijken of die Kemps strategie ondersteunt.
En LTO? Voorman Sjaak van der Tak vindt „nu breken niet in het belang van boeren en tuinders”. Maar of het eindresultaat straks een voldoende krijgt, weet hij niet.
Het boerenfront lijkt uit elkaar gevallen. Het alternatief dat het kabinet achter de hand heeft bij mislukking van de onderhandelingen, dwang en onteigening, lijkt een forse stap dichterbij.
Toch, schijn bedriegt. Als het erop aankomt, denkt LTO er precies zo over als Agractie en FDF. Ook LTO wil geen gedwongen onteigening van piekbelasters (veehouderijen die relatief veel stikstofneerslag op kwetsbare natuur veroorzaken) en geen opgelegde beperkingen in het gebruik van boerengrond. Op de keper beschouwd zitten de grote drie –waarvan de achterbannen elkaar stevig overlappen– nog altijd op dezelfde lijn. De gevolgde strategie mag dan verschillen, het doel van ‘Stroe’ staat nog steeds.
Naboth
In Stroe citeerde Wim Brouwer, regionaal bestuurder van LTO (!), de woorden van Naboth tegen de Israëlitische koning Achab, uit de Nieuwe Bijbelvertaling: „De HEER verhoede dat ik de grond die ik van mijn voorouders heb geërfd aan u zou afstaan.” Zo denken ook de meeste Nederlandse boeren erover.
Deze vrijdag onderstreepte onderzoek van NRC dat nog eens. De krant sprak met 28 piekbelasters. De overgrote meerderheid is niet van plan te stoppen, ook niet op vrijwillige basis, gelokt door het „woest aantrekkelijke” aanbod dat het kabinet hen binnenkort wil voorleggen.
Intussen telt het kabinet zijn knopen, na de eclatante verkiezingsoverwinning van de BoerBurgerBeweging. De partij van Caroline van der Plas heeft de boeren twee harde verkiezingsbeloften, gedaan: geen gedwongen onteigening en geen vervroeging van de stikstofdoelen van 2035 naar 2030. Premier Rutte houdt komende week beraad met zijn drie vice-premiers. Ze hebben er een uitdaging bij: hoe redden we het landbouwakkoord?
