Siccità (Droogte) is de titel van een recente film die onlangs in Italië te zien was. De regisseur vertelt hierin het verhaal van wanhopige mensen in een stad, Rome, die wordt geteisterd door aanhoudende droogte. De kranen zijn dicht, drinkwater is op rantsoen, bomen en plantsoenen kleuren geelbruin en fonteinen en zwembaden staan droog. Het is een schrikbeeld dat steeds verder de realiteit nadert, nu Italië een nog drogere zomer tegemoet gaat dan die van vorig jaar, toen de situatie ook al alarmerend was.

De Italiaanse media brengen al wekenlang verontrustende beelden: tot zandvlaktes teruggebrachte rivierbeddingen, uitgedroogde rijstplantages, verdord wintergraan en aan de grond gelopen gondels in Venetië. In zeven gemeenten wordt het drinkwater al met tankwagens aangevoerd, in de rivier de Po is een verongelukte Duitse schuit uit de Tweede Wereldoorlog boven water gekomen en een eiland in het Gardameer is nu over land bereikbaar. Het zwaarst getroffen is de landbouw in Noord- en Midden-Italië, waar landbouwvereniging Coldiretti spreekt van een noodtoestand. Dat betreft in de eerste plaats de rijst- en maisproductie in Noord-Italië, maar ook de wijnbouw, die normaal niet bijzonder veel water nodig heeft.

Weinig sneeuw

De situatie is deels een erfenis van de snoeihete en gortdroge zomer van 2022. In het noorden van Italië lag vorig jaar de gemiddelde temperatuur 1,41 graad boven normaal, terwijl er 40 procent minder neerslag viel. Dat was toen al voldoende voor een verlies van 6 miljard euro in de landbouwsector en de vrees is dat het dit jaar nog slechter kan uitvallen.

Op de droge zomer van 2022 is namelijk ook een droge winter gevolgd: in februari, normaal een maand waarin de waterreservoirs vollopen, is het tot nu toe kurkdroog gebleven. In de komende dagen worden buien verwacht, maar dat is bij lange na niet voldoende. Volgens Coldiretti zou minstens een maand lang regen nodig zijn om de oogst van 2023 te redden en de kans dat dat gebeurt, is klein.

Het watergebrek vindt zijn oorsprong in de Alpen, waar net als vorig jaar heel weinig sneeuw is gevallen. Veel skipistes bleven daardoor gesloten, terwijl andere het met kunstsneeuw moesten doen. De voorraad sneeuw in de bergen van Piemonte en Lombardije is geslonken tot minder dan de helft van normaal. Dat heeft zijn weerslag op natuurlijke reservoirs als het Gardameer, waar de waterspiegel nu bijna een meter lager ligt dan anders in deze tijd.

En daarmee ook op de Po, de levensader van de Noord-Italiaanse landbouw, die vooral van smeltwater afhankelijk is. De door de rivier verplaatste hoeveelheid water ligt nu 61 procent beneden gemiddeld in deze tijd van het jaar en dat is volstrekt onvoldoende om het hele landbouwareaal in de Povlakte te bevloeien. In Zuid-Italië speelt dat probleem minder, omdat daar ook minder wordt geïrrigeerd.

Illegaal aftappen

Regeringsdeskundigen en milieuorganisaties pleiten voor een nationale waterstrategie om het hoofd te kunnen bieden aan een situatie, die door klimaatverandering permanent dreigt te worden. Daarbij wordt gedacht aan maatregelen als verplichte opvang van regenwater, recycling van in de landbouw en industrie gebruikt water en reparatie van de regionale aquaducten, waarin soms meer dan de helft verloren gaat door achterstallig onderhoud of illegaal aftappen. Ook wordt aangeraden om over te gaan van sproeiers op druppelbevloeiing en op gewassen die weinig water nodig hebben, zoals soja en sorghum .