Ds. Kloosterman (HHK): Meer aandacht voor oude traditie passiemeditatie
Het is een oude traditie: stilstaan bij het lijden van Christus door te mediteren over Zijn wonden. In Amersfoort wordt die traditie zaterdag tijdens een muzikaal symposium voor het voetlicht gehaald. Ds. J.A. Kloosterman: „Het gaat me ten diepste om de Jezusdevotie; dat we Hem zien met de ogen van het geloof.”
De zeven wonden van Christus: in de middeleeuwse mystieke traditie spelen die een grote rol. Juist in de lijdenstijd kun je mediteren over Zijn gewonde voeten, knieën, handen, zijde, borst, hart en gezicht. Bij iemand als Bernardus van Clairvaux, bekend van zijn bruidsmystiek, kom je het bijvoorbeeld tegen.
Een grote rol in deze zogenoemde passiemeditatie speelt een lang gedicht van de 13e-eeuwse Arnulf van Leuven: ”Salve mundi salutare” (Gegroet, redding van de wereld). In niet minder dan 74 strofen bezingt de monnik daarin de zeven gewonde lichaamsdelen van Christus. Het bekende lied ”O hoofd vol bloed en wonden” gaat op dit middeleeuwse gedicht terug.
Ds. Kloosterman, hersteld hervormd predikant in Lunteren, stuitte op het gedicht en wilde daar iets mee. „Voor mijn promotieonderzoek naar de ”visio Dei”, het zien van God, bij Samuel Rutherford kwam ik terecht bij de bruidsmystiek van Bernardus van Clairvaux. En via hem bij het passiegedicht van Van Leuven. Daarnaast ben ik een liefhebber van klassieke muziek. Iemand als Dietrich Buxtehude heeft in lijn met de middeleeuwse passiemeditatie zijn compositie ”Membra Jesu Nostri” gemaakt. Ook daarin worden de zeven lichaamsdelen van Christus bezongen.”
Kunst
Deze oude traditie verdient meer aandacht, vond de predikant. Daarom nam hij het initiatief voor een symposium waar het thema van verschillende kanten wordt belicht. Er zijn lezingen door dr. A. de Reuver en dr. J. Smelik, het stuk van Buxtehude wordt uitgevoerd door het ensemble van Gerard de Wit. En er is kunst: zeven kunstenaars hebben ieder een werk gemaakt bij een van de lichaamsdelen van Christus. Tijdens de middag wordt een boek gepresenteerd met 49 meditaties van de hand van predikanten uit de gereformeerde gezindte. In de uitgave –”O hoofd vol bloed en wonden”– staan ook de zeven kunstwerken afgebeeld. Inmiddels hebben zich zo’n 400 mensen voor het symposium aangemeld.
Volgens ds. Kloosterman gaat het bij de passiemeditatie om iets wat diep in de geschiedenis van de kerk verankerd ligt. „Bij Luther vind je dit, maar ook bij Rutherford. In diens avondmaalstoespraken schildert hij het lijden van Christus heel grafisch, bijna fysiek. Het heeft te maken met de uitleg van het boek Hooglied, waarin de liefdesverhouding van de bruid tot Christus heel concreet voor ogen wordt gesteld. Die bruidsmystiek vind je eveneens bij puriteinen en nadere reformatoren. Herman Witsius is daar een belangrijk voorbeeld van. En ook in de liederen van Jodocus van Lodenstein zie je het terug.”
Aandacht voor de wonden van Christus zou de predikant dan ook niet rooms willen noemen. „Het is een gezamenlijk geestelijk erfgoed van rooms-katholieken en protestanten. De Nederlandse Geloofsbelijdenis zegt ook dat we allerlei vertroosting vinden in de wonden van Christus. Deze passiemeditatie verbindt met de kerk der eeuwen en met een eeuwenoude liedcultuur. Mits goed ingevuld, kan deze traditie voor vandaag stichtelijk zijn en over kerkmuren heen verbindend werken.”
Waar ds. Kloosterman op hoopt? „Dat mensen gevoed vanuit Schrift en traditie de lijdenstijd ingaan en daarbij christocentrisch gericht zijn. Het zou een grote zegen zijn als we door middel van meditatie, muziek en kunst het heerlijk werk van Christus zien met de ogen van het geloof. Die Jezusdevotie, dat is mijn diepste verlangen.”
