Lastig om de sfeer in het land te peilen
De zelf opgelegde opdracht leek tamelijk eenvoudig. Ga naar Israël en probeer je een beeld te vormen van de sfeer, nu het land de meest rechtse regering in zijn geschiedenis heeft gekregen. Hoe bedreigend is deze nieuwe coalitie voor het overleven van de enige democratie in het Midden-Oosten? Staan de normen en waarden van de rechtsstaat op het spel? Neemt de polarisatie toe? Of erger nog: dreigt er een regelrechte burgeroorlog?
Al wekenlang domineren immers nogal dramatische verhalen zowel de Israëlische als de internationale pers. Vooral de juridische hervormingen die minister van Justitie Yariv Levin heeft voorgesteld, verhitten de gemoederen. Als de plannen van de bewindsman gestalte krijgen, zal de bevoegdheid van het hooggerechtshof fors worden ingeperkt en krijgt de politiek een dikke vinger in pap bij de benoeming van rechters en juridisch adviseurs.
Met hardliners als Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir in het kabinet lijkt een oplossing voor het conflict met de Palestijnen ook nog eens verder weg dan ooit. De legitimiteit van de Palestijnse Autoriteit en annexatie van de Westelijke Jordaanoever zijn onderwerp van discussie.
Met een ietwat bezwaard gemoed kwam ik daarom begin deze week in Israël aan. Een beetje met het idee dat het voortbestaan van het land zo ongeveer in gevaar was. Niets is natuurlijk minder waar.
Dat bleek halverwege de week al toen het hooggerechtshof oordeelde dat de benoeming van Aryeh Deri tot minister niet door de beugel kan. Onredelijk, oordeelden de opperrechters, omdat de leider van de Shaspartij een voorwaardelijke veroordeling aan zijn broek heeft en had beloofd dat hij niet als bewindsman in de politiek zou terugkeren.
Het zag er zelfs even naar uit dat de kersverse regering zou vallen door deze gerechtelijke uitspraak. Daar sta je dan met je ‘eenvoudige’ opdracht om de mening van de Israëlische bevolking over het nieuwe kabinet te peilen.
De regering is niet gevallen. Israël houdt niet op te bestaan. En premier Benjamin Netanyahu zal zich in alle mogelijke politieke bochten wringen om een oplossing voor de kwestie rond Deri te vinden en aan de macht te blijven. Maar het geeft wel aan dat de scheiding der machten in Israël nog altijd werkt, ondanks alle mogelijke bedreigingen.
En dus alsnog verder met het proeven van de sfeer hier.
Wat is de stemming in Israël? Het hangt er maar net vanaf met wie je spreekt. Een regelrechte ramp, roepen betogers in het centrum van Tel Aviv over de nieuwe regering. Hongaarse toestanden, reageert prof. Margit Cohn tijdens een gesprek in Jeruzalem. Een opluchting, vertrouwt een haredische man me toe, want het hooggerechtshof is in zijn ogen dé belichaming van het seculiere liberalisme.
Een heel ander perspectief geeft Yitzhak Levi, een Messiasbelijdende Jood. „Israël is het volk van God”, zegt hij, terwijl hij uitkijkt over de heuvels van Judea. „De satan zal niet rusten voor we vernietigd zijn. Dat is de geestelijke strijd die hier gaande is. De hele wereld komt op ons af; dat is ook voorzegd in de Bijbel. Tegelijk hoeven we ons geen zorgen te maken, want wij verwachten een ander Koninkrijk.”
