In de prediking gebeuren geweldige dingen, vond ds. G. Boer. Daarin worden voor verbrijzelden van hart de deuren van het Koninkrijk Gods „wijd opengegooid”. Maar voor alle onboetvaardigen zonder pardon „dichtgesmeten”.
De markante hervormde predikant overleed vijftig jaar geleden – en dat wordt nu breed herdacht. In Lunteren, waar ds. Boer eind jaren vijftig predikant was, vindt vrijdag het door het Hersteld Hervormd Seminarium georganiseerde symposium ”Ds. G. Boer als (zacht)moedige herder” plaats. De sprekers komen uit de Protestantse Kerk in Nederland, de Hersteld Hervormde Kerk, de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten.
Wie de geschriften van ds. Boer van binnenuit kennen, zijn ds. G.H. Kruijmer uit Wapenveld en G.M. Breugem uit Waddinxveen. Zij beheren sinds 2009 een website met preken, referaten en artikelen van de in 1973 overleden hervormde predikant: ”Passie voor het Evangelie”. „Ik kreeg destijds een grote verzameling van 120 geluidspreken van ds. Boer in handen”, zegt Breugem in kerkelijk centrum De Aker in Putten. „Die had mijn schoonvader, H. Harmsen uit Zoetermeer, verzameld. Ik vond het jammer om deze preken zomaar te laten liggen. We besloten ze daarom op een website te publiceren.”
Daarop staan nu 239 geluidspreken, 166 schriftelijke preken, 46 referaten en artikelen en een lijst met citaten. En een video met daarin ds. Boer, die in 1971 in de Zenderkerk in Huizen een meditatie houdt voor het EO-programma Nederland zingt.
Er is veel belangstelling voor de preken, merkt Breugem, lid van de hervormde gemeente in Waarder. „Ongeveer 13.000 keer per maand wordt er een preek gedownload.” Van de catechismuspreken van ds. Boer stelden hij en ds. Kruijmer, predikant van de hervormde gemeente in Wapenveld, een boek samen: ”Gegronde troost” (uitg. De Banier, 2019).
Wat spreekt u aan in ds. Boer?
Ds. Kruijmer: „Mijn familie komt uit Katwijk en Huizen, ik groeide op in Lunteren en Putten. Dat zijn allemaal plaatsen waar ds. Boer predikant was en waar zijn naam nog steeds wordt genoemd. Toen ik belangstelling voor theologie begon te krijgen, zette ik weleens een prekenbandje van hem op – en ook vrij snel weer uit. Misschien kwam dat door de wat barse stem en gedragen woordkeuze. Maar mijn belangstelling was getrokken. Sommige preken heb ik vele keren beluisterd.
Ds. Boers exegese is altijd zorgvuldig, vanuit het geheel van de Schrift. Hij ondersteunde zijn uitleg met voorbeelden uit de Bijbel en het dagelijks leven.”
Breugem: „Ds. Boer had een heel rustige spreekstijl, maar er klonk bewogenheid en ernst in door. Je proeft ook vastberadenheid: wat hij zei, was doordacht en daarvan was hij overtuigd. Prof. dr. A. de Reuver gebruikte hier vaak het woordje ”geladen” voor. Daar herken ik me wel in. Ds. Boer had zeggingskracht.”
Breugem bladert in zijn aantekeningen. „Hier, uit een preek over zondag 31 van de Heidelbergse Catechismus. Ds. Boer vergeleek de twaalf artikelen van de Apostolische Geloofsbelijdenis met twaalf beloften, twaalf touwen die van de hemel neerhangen naar de aarde, waaraan arme zondaren zich mogen vastklampen. „Want in de prediking gebeuren geweldige dingen”, zei ds. Boer. „Daar worden nota bene voor verbrijzelden van hart de deuren van het Koninkrijk Gods wijd opengegooid. En voor alle onboetvaardigen wordt de deur dichtgesmeten. U hoort de deuren knerpen op hun scharnieren en in hun scharnieren.”
En zondag 23, dat heeft me persoonlijk ook heel erg aangesproken. Ds. Boer vergeleek het geloof met een klimop die zich vast slingert aan Christus. Of: „Het geloof is als een spons die zich zelf opzuigt aan Christus.””
Wat kenmerkte de prediking van ds. Boer?
Ds. Kruijmer: „In de preken van ds. Boer komen zonde en genade, oordeel en vrijspraak evenwichtig naar voren. Ik denk dat hij daarmee ook mijn eigen prediking heeft beïnvloed.
Verder valt bij ds. Boer een diep besef van Gods heiligheid op, maar evenzeer een diep vertrouwen in Zijn genade en ontferming.”
Breugem: „Christus staat in bijna elke preek centraal. Ds. Boer zei daar zelf over, in een referaat over verbond en prediking uit 1956: „Het is onze dure roeping de Christus geheel ter rechtvaardiging en heiliging, tot voeding en onderhouding van het leven des geloofs, te prediken! Telkens opnieuw zal de Christus tot vergeving der zonden worden voorgesteld en aangeboden en toegeëigend. Hij is het enige rustpunt in de dagelijkse en vaak benauwende worsteling met onszelf.”
Ds. Kruijmer: „Ds. Boer plaatste de zondaar voor God en wees keer op keer op het verzoenende bloed van Christus. Zonde moet tot zonde worden en schuld tot schuld. Altijd wijst hij op Christus, Die de zonde van de wereld wegneemt.”
Zijn dat elementen die tegenwoordig in de prediking soms wat onderbelicht blijven?
Ds. Kruijmer: „Het is vandaag nog steeds onze roeping om de bevrijdende kracht van het Evangelie te verkondigen. Wat dat betreft is ds. Boer nog steeds actueel.”
Breugem: „Wat je bij ds. Boer sterk tegenkomt, is de verwondering. Ik heb even geteld in de uitgave van zijn catechismuspreken. Dan kom je in 71 preken wel 29 keer de woorden verbazing of verwondering tegen. Ik heb het idee dat je dat tegenwoordig minder hoort: de grote verwondering dat Christus is gestorven voor de allerslechtste zondaren.”
Ds. Kruijmer: „Ja, dat besef zal in de huidige prediking moeten blijven doorklinken.”
Breugem: „Ik heb daar een mooi citaat van, uit een preek over zondag 4. Daarin zegt ds. Boer: „Hebben wij die verwondering ook weleens te pakken gekregen? Dat we onder een bloeddruppende bediening van het Woord Gods ons ongeloof zagen als de grootste sta-in-de-weg? Dan weet God raad. Want Hij verwacht het niet van u, maar Hij wil wél dat u deelt in de verwondering. In de eerste plaats verwondering over dat u er nog bent. In de tweede plaats over dat God er nog is. In de derde plaats daarover dat u het Evangelie welbewust verworpen hebt van uw jeugd aan. Wanneer die verwonderingen elkaar raken, gemeente, dan kan er plaats komen voor volgende verwonderingen. De verwondering daarover dat God zo’n mens nog genadig wil zijn.” Dat zijn woorden van goud, vind ik.”
De prediking van ds. Boer wordt weleens profetisch genoemd. Eens?
Breugem: „Ds. Boer sprak binnen en buiten de kerk met gezag. Misschien kwam dat ook door zijn authentieke, wat charismatische persoonlijkheid, maar ook door de goed onderbouwde, weloverwogen woorden die hij koos. Hij had een heldere, bevindelijke visie op de Schrift en wist de boodschap daarvan breed, zowel binnen als buiten de kerk, goed voor het voetlicht te brengen. Zo ging hij met prof. P. Smits in gesprek over de verzoening, en met dr. H. Berkhof over het belijden van de kerk.”
Ds. Kruijmer: „Wat mij opvalt, is dat ds. Boer mensen en hun vragen altijd volstrekt serieus nam. Hij ging in op vragen over de toe-eigening van het heil, maar ook over het bestaan van God. Ds. Boer was eerlijk over de geestelijke strijd die gelovigen konden doormaken. Hij had oog voor de existentiële vragen van mensen – misschien dat dit voor een deel het profetisch karakter van zijn preken heeft bepaald. Daarbij is hij niet bang om te reageren op kwesties die toen actueel waren, zoals bezit en rentmeesterschap.”
Welke plek nam ds. Boer in het geheel van de Nederlandse Hervormde Kerk in?
Breugem: „Hij had de breedte van de kerk op het oog. Je ziet dat aan de manier waarop hij het gesprek aanging met andere theologen, zoals dr. Berkhof en prof. Smits. Ds. Boer zei eens: „De Bond mag sterven, als de kerk maar leeft.” Het geheel van de kerk was voor hem belangrijker dan de Gereformeerde Bond. Ondanks de gebreken van de Hervormde Kerk, wilde hij er geen afstand van doen. Ds. Boer bleef er voor ijveren om de boodschap van zonde en genade door te geven.”
Ds. Kruijmer: „Onlangs was ik bezig met het digitaliseren van een lezing van ds. Boer over het standpunt van de Gereformeerde Bond ten aanzien van de verschillende richtingen in de kerk. Daarin deed hij een profetische oproep om terug te keren naar de Schrift, en daarmee is hij ook nog altijd actueel.”
Breugem: „In een referaat over het staan in de Hervormde Kerk zei ds. Boer dat de kerk ophoudt kerk te zijn als ze haar prediking verbastert, de sacramenten onzuiver bedient en de kerkelijke tucht gebruikt om hen uit te drijven die haar zouden bestraffen. De kerk dient zich te onderwerpen aan het juk van Christus. Dat zijn diepe gedachten.”
Leed ds. Boer aan de kerk?
Ds. Kruijmer: „Als jongere generatie die ds. Boer niet persoonlijk heeft gekend, is dat lastig te zeggen. Maar als je bijvoorbeeld de discussie over de verzoening leest, waarbij ds. Boer wijst op het Lam van God, Dat de zonde van de wereld wegdraagt, dan proef je wel dat hij aan de kerk leed.”
Breugem: „Je merkt verdriet in zijn woordkeuze. Als deze klassieke verzoeningsleer zou verdwijnen, waar blijven we dan? De waarheid van Christus is in het geding. Daar kunnen we van leren. We moeten gezamenlijk buigen onder het gezag van Gods Woord, elkaar opzoeken en samen schuld belijden.”
Is het belangrijk om ds. Boer te blijven gedenken?
Ds. Kruijmer: „Wel in de zin van het apostolische gebod om de voorgangers te gedenken die tot ons het Woord van God hebben gesproken. We worden geroepen hun geloof na te volgen.”
Hij wijst naar buiten, richting de Oude Kerk in Putten. „Daar heeft ds. Boer generaties gevormd. Het is ons gebed dat God dit ook onze tijd wil geven: de diepte en rijkdom van Gods Woord, de verwondering om wie Hij is.”
Breugem: „Ds. Boer had vast ook minder fijne kanten, maar zelf wilde hij niet in het middelpunt staan. Hij laat een rijke geestelijke erfenis achter. In zijn preken staat Christus altijd centraal. Diep geworteld in Reformatie en Nadere Reformatie wist hij de tijdgeest te verstaan. Je hoopt dat dit ook een nieuwe generatie zal aanspreken.”
