Best mogelijk dat de Oekraïense president Volodimir Zelenski over een poosje ook zo’n soort verwijt krijgt. Door aan te kondigen dat hij kerken die onder Russische invloed staan wil verbieden, heeft hij veel spanning opgeroepen. Kerkgangers van conflicterende groepen zijn al met elkaar op de vuist gegaan om het gebouw in te kunnen.

Al vanaf de Russische invasie in februari klinkt de vraag of de Oekraïens-Orthodoxe Kerk wel trouw is aan de nationale zaak. De hoogste bisschop in Kiev, metropoliet Onufri, had de inval dan wel veroordeeld, maar toch. De kerk was immers altijd nog verbonden aan het patriarchaat in Moskou.

Nu zegt dat laatste weinig, althans bestuurlijk gezien. De orthodoxe kerken zijn zelfstandig. Dat is heel anders dan in de Rooms-Katholieke Kerk. Maar tegelijk zegt die band met Moskou natuurlijk veel. Een groot deel van de geestelijkheid is in Moskou opgeleid en staat zodoende onder invloed van de ”Russische wereld”.

Bij huiszoekingen is de afgelopen weken materiaal gevonden dat de vrees bevestigt dat enkele geestelijken de Russische ideologie zouden delen. Dat is het idee dat de Orthodoxe Kerk de taak heeft de Russische beschaving te bewaren, de zogeheten ”Russische wereld”. Als protestant denk je dan: zou die kerk zich niet liever tot het Evangelie beperken, in plaats van zich te laten knechten door een nationaal ideaal?

The New York Times meldde vorige week dat rechters ten minste dertig Oekraïens-orthodoxe geestelijken schuldig hebben bevonden aan spionage voor de Russen. Als dit waar is, bewijst het twee dingen: ten eerste dat er inderdaad veel rotte appels in de kerk zitten. Ten tweede dat het bestaande recht voldoende handvatten heeft om dit aan te pakken.

Als Zelenski toch de hele Oekraïens-Orthodoxe Kerk wil verbieden, zal dit enorme verdeeldheid brengen. Het gaat hier immers om de groep met de meeste parochies en geestelijken. Wat trouwens niet wegneemt dat de meerderheid van de bevolking deze kerk wantrouwt.

De Oekraïense kerk moet maar aanvaarden dat ze tijdens dit conflict af en toe de vraag krijgt waar haar loyaliteit ligt: in Moskou of in Kiev. Maar dat de kerk als geheel de zelfstandigheid van Oekraïne ondermijnt, lijkt lastig te bewijzen.

Als ik dit nieuws lees, moet ik denken aan wat vroeger wel in West-Europa is gebeurd. Door de eeuwen heen zijn Joden gevraagd naar hun nationale trouw, omdat hun volksgenoten immers in meerdere landen woonden. Terecht zeggen Joden dat deze vraag riekt naar antisemitisme. Ook is rooms-katholieken wel verweten geen goede vaderlanders te zijn, omdat ze immers behoorden aan Vaticaanstaat.

Wat Zelenski doet, lijkt hierop. Omdat Oekraïne lid is van de Raad van Europa, zal zo’n verbod vroeg of laat belanden bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg. Dat zal zo’n verbod vrijwel zeker afwijzen. Daarom kan Zelenski zich nu al beter de moeite besparen.

buza@rd.nl