De redactie sluit dit liveblog.

Nederland moet deze zomer rekening houden met meer overlast. Voorzitter Hubert Bruls van het Veiligheidsberaad maakt zich zorgen over de „naweeën van de lockdown”. Dat uit zich volgens hem in een enorme drukte in de buitenruimte en illegale feesten. „Mensen hebben een grote behoefte naar buiten te gaan.”

Alleen al in zijn stad Nijmegen waren er dit weekeinde meerdere bijeenkomsten in onder meer parken waarop honderden jongeren afkwamen. „Het maandenlange binnen zitten, moet eruit. Daar blijven we nog wel even last van houden”, verwacht de burgemeester.

Het aantal overlastklachten nam tijdens de coronacrisis flink toe. Mensen zijn meer thuis, horen meer en kunnen minder hebben. Hij voorspelt dat dit nog wel even zo doorgaat. „Deze zomer is het geven en nemen. Wij moeten accepteren dat mensen, vooral jongeren, behoefte hebben om naar buiten te gaan. Dat gaat overlast geven. Dat wat in toom te houden, vind ik een flinke uitdaging.”

Het coronavirus heeft in de Verenigde Staten het leven gekost aan meer dan 600.000 mensen. Dat meldt persbureau Reuters op basis van eigen onderzoek. Uit de cijfers komt naar voren dat de grootschalige vaccinatiecampagne in het land vermoedelijk flink de rem heeft gezet op de stijging van het dodental.

Het land bereikte de grimmige mijlpaal van 600.000 doden 113 dagen nadat een half miljoen sterfgevallen waren gemeld. De VS gingen daarvoor in ‘slechts’ 35 dagen van 400.000 naar 500.000 doden. In mei zijn in totaal 18.587 coronagerelateerde sterfgevallen gemeld, waarmee het dodental toen ongeveer 81 procent lager uitviel dan in januari.

Toch voeren de circa 328 miljoen inwoners tellende VS nog steeds de lijst aan van landen met de hoogste officiële dodentallen door corona. Het aantal overleden Amerikaanse patiënten vormt ongeveer 15 procent van de circa 4 miljoen geregistreerde sterfgevallen in de wereld. Nederland heeft sinds het begin van de internationale corona-uitbraak melding gemaakt van de dood van ruim 17.000 coronapatiënten.

De VS behoren wereldwijd echter ook tot de koplopers op vaccinatiegebied. Zeker 166 miljoen volwassenen hebben volgens gezondheidsdienst CDC minstens één prik gehad van een coronavaccin. Het baart de autoriteiten wel zorgen dat steeds minder mensen zich melden voor een prik. Met onder meer loterijen en gratis ritjes naar vaccinatiecentra wordt geprobeerd om twijfelaars over de streep te trekken.

Het coronavaccin van Pfizer/BioNTech blijkt in 79 procent van de gevallen effectief tegen de in India ontdekte, zogenoemde Delta-virusvariant. AstraZeneca doet het wat minder en slaat aan bij 60 procent.

De vaccins werken dus tegen Delta, maar minder dan tegen de Alfa-variant die het eerst in Engeland werd geregistreerd, meldt het Britse medische vaktijdschrift The Lancet op basis van voorlopige onderzoeksgegevens. Want bij Alfa gaat het om 92 en respectievelijk 73 procent.

Het Delta-coronavirus is niet alleen besmettelijker dan Alfa, het verdubbelt ook het risico om in het ziekenhuis opgenomen te moeten worden, aldus Schots onderzoek.

De Britse regering wil vier weken langer wachten met het opheffen van de lockdown in Engeland. Daar hadden op 21 juni alle beperkingen op sociale contacten moeten vervallen. Britse media noemden dat alvast ‘Freedom Day’ (Vrijheidsdag), maar maandagavond bleek dat premier Boris Johnson een volledige heropening van de samenleving nog niet aandurft.

Johnson zei op een persconferentie dat de heropening wordt uitgesteld tot 19 juli. Hij maakt zich zorgen over de snelle verspreiding van de uit India afkomstige deltavariant van het virus. De Britse autoriteiten zeggen dat de nieuwe variant 60 procent besmettelijker is dan de alfavariant van het virus, die internationaal ook bekendstaat als de Britse variant.

Het uitstel moet de autoriteiten in staat stellen om miljoenen extra mensen een tweede vaccindosis te geven voordat de beperkingen worden opgeheven. Op 19 juli moet volgens Johnson ongeveer twee derde van de volwassenen volledig zijn gevaccineerd. Daarmee zijn ze beter beschermd dan wanneer ze pas één prik hebben gehad.

De premier noemde uitstel een lastige keuze. Het betekent volgens Britse media in de praktijk dat nachtclubs de deuren voorlopig nog niet mogen openen. Ook moeten bezoekers van cafés langer wachten tot ze weer staand mogen drinken aan de bar. Johnson zei dat mogelijk duizenden levens gered kunnen worden door iets langer te wachten en meer mensen te vaccineren.

De regering van Johnson heeft de lockdown de afgelopen maanden stapsgewijs versoepeld. Scholen en horecazaken mochten onder voorwaarden weer open. De volgende stap in het plan had de vierde en laatste moeten zijn. De landelijke regering beslist alleen over de coronamaatregelen in Engeland, waar de meeste Britten wonen. Schotland, Noord-Ierland en Wales gaan over hun eigen gezondheidsbeleid.

Het Britse parlement mag zich nog wel uitspreken over het door Johnson gewenste uitstel. Dat kan volgens de Britse omroep BBC leiden tot een opstand binnen de Conservatieve Partij van de premier. Critici vrezen een financiële strop voor sommige bedrijven als de lockdown niet snel wordt beëindigd.

Mensen gedragen zich nu alsof de aangekondigde verruiming van de coronamaatregelen van eind juni al is doorgevoerd. En dat daarna de basismaatregelen meteen van tafel zijn, constateren deskundigen in de Tweede Kamer. „De boodschap dat we er nog niet zijn, komt niet aan”. De experts waarschuwen daarom voor nieuwe oplevingen van het coronavirus, ook al zijn die kleiner dan de vorige omdat veel mensen al (deels) zijn ingeënt. Ook na vaccinatie kunnen mensen het virus onder de leden hebben.

Dat mensen zich massaal niet meer veel lijken aan te trekken van de beperkingen, ligt onder meer aan de falende risicocommunicatie van de overheid, zegt Alex Burdorf, hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg aan het Erasmus MC in Rotterdam. Die moet en kan veel beter. „We leggen maatregelen uit en dan doen we niks en wachten we af”, aldus Burdorf. Maar dat werkt niet, beseft hij, want het gedrag van mensen laat zich niet zo makkelijk sturen. Nederland moet volgens hem „als een speer zoveel mogelijk leren van de afgelopen periode, om te weten hoe de coronamaatregelen hebben gewerkt.” Hij vindt dat instanties als RIVM en OMT moeten worden verrijkt met gedragswetenschappelijke inzichten.

De Kamerfracties lieten zich maandag bijpraten door deskundigen op verschillende terreinen over de manier waarop Nederland zich zou moeten voorbereiden op de volgende fase in de coronapandemie of zelfs een volgende pandemie. Daarvoor is het volgens de experts nodig om stevig in te zetten op publieke gezondheidszorg en preventie. Ook moet meer gebeuren om armere landen van de wereld te helpen met de vaccinatie, omdat daar mutanten veel kans krijgen om zich te ontwikkelen. Vanwege alle onzekerheden met het huidige coronavirus, mogelijke varianten en de werking van de huidige vaccins is volgens hen niet goed te voorspellen welke kant het nu opgaat in Nederland.

De GGD’en zullen om die reden de komende zomermaanden de testcapaciteit en bron- en contactonderzoek nog niet afschalen, zei GGD-koepel voorzitter André Rouvoet tegen de Kamerleden. Op zijn vroegst gebeurt dat aan het eind van het derde kwartaal. In verband met de mogelijkheid van virusmutanten moeten de GGD’en in het najaar ook nog in staat zijn om brandhaarden snel in te dammen, aldus Rouvoet. Ook is het risico van clusterbesmettingen groter in gebieden waar mensen niet gevaccineerd zijn. Wel lijkt de vaccinatiebereidheid in Nederland tot nu toe groter dan in andere landen.

De berichten van maandag over eerdere versoepelingen van de coronamaatregelen doen de Museumvereniging in elk geval nog geen gat in de lucht springen. Ze verwacht er niet zo heel veel van, als ze kijkt naar een eerdere brief aan de Kamer waarin er al over werd gesproken.

„Het ziet ernaar uit dat bij de volgende versoepeling musea de optie gaan hebben om meer mensen binnen te laten, op voorwaarde van toegangstesten. We verwachten dat daarvoor maar weinig animo zal zijn onder het publiek, gezien de meningen over toegangstesten”, aldus een woordvoerster. Als mensen zich moeten laten testen, dan wachten ze veelal nog liever even met hun museumbezoekje.

Musea zijn nu open volgens het coronaprotocol, waarbij afstand houden wel maar testen niet aan de orde is, en dat heeft zich volgens de woordvoerster „bewezen als veilig”. Testen zijn ook niet nodig om museumbezoek veilig te maken, stelt de museumclub.

Bijna 1,7 miljoen Nederlanders hebben vorige week een vaccinatie tegen het coronavirus gekregen. Dat is een nieuw record. Het exacte aantal is 1.667.613. Volgens het ministerie van Volksgezondheid komen er veel vaccinleveringen binnen en zijn er veel mensen beschikbaar om te vaccineren.

Een week geleden meldde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat in de week ervoor ruim 1,2 miljoen mensen waren gevaccineerd. De verwachting voor vorige week was 1,45 miljoen, maar uiteindelijk zijn er dus nog ruim 200.000 prikken meer gezet.

Brancheorganisatie Koninklijke Horeca Nederland (KHN) is er „absoluut blij mee” dat het kabinet de voorgestelde volgende versoepelingen van de coronamaatregelen naar voren wil halen. Ook komt het volgens de brancheorganisatie „een heel eind in de goede richting”, maar KHN merkt wel „terughoudendheid” bij het kabinet. KHN pleit daarom opnieuw voor het nagenoeg helemaal loslaten van de coronamaatregelen.

De voorgestelde versoepelingen zouden nu niet op dinsdag 30 juni maar op zaterdag 26 juni ingaan. Dan zouden de eindtijd en het maximumaantal bezoekers in de horeca verder verruimd worden. Details daarover zijn nog niet bekend. De huidige eindtijd voor de horeca staat op 22.00 uur. Ook mogen er maximaal maar 50 personen binnen zijn.

Dirk Beljaarts, directeur van KHN, zegt vorige week al in een gesprek met minister Grapperhaus (Justitie & Veiligheid) en staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) te hebben aangegeven dat de maatregelen weg moeten. „We hebben gepleit voor het loslaten van alle restricties, behalve de 1,5 meter en de mondkapjes, omdat dat zo nu in de wet is geregeld. En we hebben gezegd: laat de samenleving dit oppakken. Grapperhaus en Keijzer zeiden dat ze dat heel graag wilden, maar dat zeggen ze al anderhalf jaar. Ook is alles volgens hen afhankelijk van het epidemiologische beeld.” Desondanks denkt Beljaarts dat het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames juist laten zien dat het kabinet nu niet op de rem moet trappen.

De Tweede Kamer maakt zich zorgen over het lot van de zzp’ers in de cultuur- en creatieve sector. Die leunt zwaar op deze groep. In de coronatijd is er in de sector enorm bezuinigd op zzp’ers en een flink deel raakte zonder werk.

De Kamer sprak maandag met demissionair minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur) over het vierde steunpakket voor de cultuur. Het gaat om 147 miljoen euro en daarmee komt het totaal aan steun voor deze sector (inclusief algemene maatregelen zoals de loonsteun) op zo’n 2 miljard euro.

Lisa Westerveld (GroenLinks) verwees naar een onderzoek van de Boekmanstichting waaruit bleek dat de inhuur van zzp’ers in de sector met gemiddeld 55 procent was gedaald. Hebben de steunmaatregelen de zzp’ers wel geholpen, wilde Lucille Werner (CDA) weten.
Volgens Van Engelshoven is de scope van het onderzoek van de Boekmanstichting „enigszins beperkt”. Het rapport gaat alleen over het eerste steunpakket van het kabinet aan de cultuursector. Bovendien hebben twee branches niet meegedaan aan het onderzoek.

Het aantal nieuwe coronagevallen daalt verder. Tussen zondagochtend en maandagochtend zijn 899 besmettingen vastgesteld. Voor het eerst sinds 10 september vorig jaar zijn er minder dan 900 positieve tests in een etmaal.

Het aantal positieve tests komt voor de tweede dag op rij uit onder de zogeheten signaalwaarde. Dat is het niveau waarop bij een stijging de alarmbellen zouden afgaan. Nu maakt het de weg vrij voor meer versoepelingen. Op zondag meldde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) iets meer dan 1050 positieve tests.

Het aantal coronapatiënten in de Nederlandse ziekenhuizen is voor de tweede dag op rij licht gestegen. Momenteel liggen er 681 patiënten met Covid-19 op een ic- of verpleegafdeling, blijkt uit de jongste cijfers van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS).

Dat zijn er vijf meer dan zondag. Toen lagen er 676 coronapatiënten in de ziekenhuizen, zaterdag waren dat er nog 672.

Het aantal nieuwe opnames op de verpleegafdelingen is wel op het laagste punt sinds het LCPS begon met het delen van die informatie. 24 nieuwe mensen met een coronabesmetting belandden afgelopen etmaal op een verpleegafdeling. In totaal liggen nu 418 coronapatiënten opgenomen in de klinieken, zeven meer dan zondag. Op de ic’s behandelen artsen momenteel 263 coronapatiënten, twee minder dan zondag.

Het aantal opgenomen coronapatiënten is de afgelopen weken rap gedaald. Zo behandelden de ziekenhuizen een maand geleden, op 14 mei, nog 2250 patiënten met Covid-19.

Het kabinet wil de eerstvolgende versoepelingen van de coronamaatregelen vier dagen eerder doorvoeren, op zaterdag 26 juni in plaats van dinsdag 30 juni. Dat bevestigen Haagse bronnen na een bericht van de NOS. Horecagelegenheden mogen dan bijvoorbeeld langer openblijven en meer gasten ontvangen. Ook de regels voor thuisbezoek worden verder versoepeld.

Mede dankzij de snel vlottende vaccinatiecampagne nemen het aantal coronabesmettingen en de druk op de ziekenhuizen sneller af dan verwacht. Dat biedt ruimte om de samenleving eerder grotendeels van het slot te halen. Vanaf 26 juni gelden eigenlijk alleen nog beperkingen van het aantal bezoekers thuis en in openbare gelegenheden. Ook zijn de basisregels, zoals afstand houden en handen wassen, en de mondkapjesplicht nog van kracht.

Vanaf 26 juni gaat het aantal gasten dat thuis kan worden uitgenodigd van vier naar acht. Dat betekent onder meer dat met grotere gezelschappen kan worden gekeken naar de achtste finales van het Europees kampioenschap voetbal, die vanaf dat weekeinde worden gespeeld.

Behalve voor de horeca worden ook de voorwaarden voor culturele instellingen verruimd. Ook komen er meer mogelijkheden om te sporten en voor evenementen. Een definitief besluit valt vrijdag in de ministerraad, maar volgens ingewijden moet het wel heel raar lopen willen de versoepelingen dan alsnog worden uitgesteld.

Het coronavaccin dat het bedrijf Novavax ontwikkelt, biedt volgens de makers 90 procent bescherming tegen infectie met het coronavirus. Volgens Novavax voorkomt het vaccin voor 100 procent dat mensen ernstig ziek worden van het virus. Dat komt overeen met de voorlopige uitkomsten die het Amerikaanse bedrijf eerder naar buiten bracht.

Het vaccin NVX-CoV2373 is uitgetest op bijna 30.000 mensen in de Verenigde Staten en Mexico. Sommige proefpersonen kregen het vaccin, anderen een placebo. Van de mensen in de controlegroep, met het placebo, liepen 63 mensen het coronavirus op en vier van hen waren er slecht aan toe. Bij de mensen die het vaccin kregen, raakten veertien alsnog besmet en daar bleven alle klachten mild. Bovendien beschermt het vaccin behoorlijk goed tegen varianten van het virus, zegt Novavax.

De Europese Unie is met Novavax in gesprek over het kopen van vaccindoses. De Europese toezichthouder EMA kijkt alvast mee met de proeven van het middel, zodat de organisatie sneller kan beslissen of het vaccin werkt en of het veilig is. Het bedrijf wil in juli, augustus op september goedkeuring aanvragen, zodat het vaccin op de markt mag komen. Na het oordeel van het EMA is het aan de Europese Commissie om het vaccin toe te laten. Daarna beslissen landen zelf of en hoe ze het vaccin inzetten. Tegen het einde van het jaar wil Novavax 150 miljoen doses per maand produceren.

Novavax test het vaccin momenteel uit op 12- tot 18-jarigen, zodat ook zij in de toekomst misschien het middel kunnen krijgen.

Meerdere Indiase regio’s hebben maandag diverse coronamaatregelen versoepeld nu het aantal besmettingen is afgenomen tot het laagste niveau in ruim twee maanden. Onder meer in de hoofdstad New Delhi mogen alle winkels en winkelcentra weer open.

De Duitse minister van Gezondheid Jens Spahn heeft zich uitsproken voor het stapsgewijs afschaffen van de mondkapjesplicht. Hij zei in gesprek met de persgroep Funke dat nu het aantal gevallen van het virus sterk afneemt, Duitsland stap voor stap het dragen van mondkapjes kan laten vallen. Hij denkt allereerst aan het opheffen van verplichtingen die in de open lucht te dragen.

Het coronadashboard van de rijksoverheid heeft zondagmiddag de 12 miljoenste prik gemeld. Volgens de teller zijn er nu 12.208.790 prikken gezet met een vaccin tegen het coronavirus.

De NS rijdt vanaf maandag overdag weer dezelfde dienstregeling als voor het begin van de coronacrisis in 2020. Op 5 juli rijden ook alle nachttreinen weer zoals voor de beperkende maatregelen tegen het coronavirus.

De spoorwegen zijn klaar voor het hervatten van de normale dienstregeling, zegt president-directeur van de NS Marjan Rintel. „Een belangrijk moment voor NS na een zware periode waarin we veel hebben moeten vragen van onze reizigers en collega’s.”
Het aantal reizigers neemt ook steeds meer toe, meldt de NS. Op doordeweekse dagen is de drukte ongeveer 40 procent ten opzichte van 2019. In het weekend is dat 60 procent.

Het aantal coronabesmettingen in België is voor het eerst weer onder de duizend per dag gezakt, meldt gezondheidsinstituut Sciensano. Tussen 3 en 9 juni zijn dagelijks 984 nieuwe besmettingen met het coronavirus in het land geregistreerd. Het gaat om een daling van 38 procent ten opzichte van de week daarvoor. In totaal raakten in België sinds het begin van de pandemie ruim een miljoen mensen geïnfecteerd.

Het inenten met AstraZeneca zou voor alle leeftijden kunnen worden stopgezet als er voldoende alternatieve coronavaccins zijn. Dat heeft bestuurder Marco Cavaleri van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) gezegd in een interview met de Italiaanse krant La Stampa.

De Braziliaanse president Jair Bolsonaro heeft opnieuw een boete gekregen omdat hij geen mondkapje droeg tijdens een evenement. Ook zijn zoon en parlementslid Eduardo Bolsonaro en minister Tarcísio Gomes de Freitas van Infrastructuur ontvingen een bon van 555,71 reais (ongeveer 90 euro), meldt de Braziliaanse krant Folha de S. Paulo zaterdag. Het drietal had geen masker op tijdens een motorrally in São Paulo waarbij duizenden aanhangers van Bolsonaro aanwezig waren.

Het aantal coronapatiënten in ziekenhuizen is zondag licht gestegen vergeleken met een dag eerder. In de ziekenhuizen liggen nu 676 coronapatiënten, meldt het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS). Dat zijn er 4 meer dan op zaterdag (672) en de eerste stijging van het aantal coronapatiënten in ziekenhuizen na twaalf achtereenvolgende dagen.

Het aantal nieuwe coronagevallen is zondag opnieuw gedaald en daarmee onder een belangrijke grens uitgekomen. Het afgelopen etmaal testten er 1066 mensen positief op het coronavirus. Nederland blijft daarmee onder de limiet van 7 besmettingen op elke 100.000 inwoners. De laatste keer dat het aantal besmettingen onder de zogeheten signaalwaarde kwam, was op 13 september vorig jaar, 273 dagen geleden.

Lees hier het liveblog van zaterdag.