Wat is de situatie nu?

De kerk in het Westen gebruikt een andere kalender dan die in het Oosten. Als gevolg daarvan vallen feestdagen als Kerst en Pasen in de oosterse (veelal orthodoxe) kerken op een andere datum dan voor de westerse kerken. Beide kalenders hanteren wel de christelijke jaartelling, die om en nabij het jaar van Christus’ geboorte is begonnen met het jaar 1.

Hoe is het verschil in datums voor feestdagen ontstaan?

De oosters-orthodoxe kerken, zoals de Russisch-Orthodoxe Kerk, gebruiken de juliaanse kalender, de kerk in het Westen de gregoriaanse kalender.

Wat is de juliaanse kalender?

De juliaanse kalender is ingevoerd in 45 voor Christus door Julius Caesar (100-44 voor Chr.) en naar hem genoemd. Tot 45 voor Chr. gold de Romeinse versie van de Egyptische kalender, daarna was de juliaanse kalender de norm. Een jaar telt in de juliaanse kalender 365,25 dagen, om de vier jaar is er een schrikkeldag. Het juliaanse jaar is echter zo’n elf minuten langer dan het astronomische jaar, waarin de aarde om de zon draait. In Nederland bleef de juliaanse kalender gelden tot 1700.

Wat is de gregoriaanse kalender?

Paus Gregorius XIII kondigde in 1582 een nieuwe kalender af, de zogeheten gregoriaanse kalender. Deze kalender was nauwkeuriger afgestemd op het astronomische jaar. Rooms-katholieke landen als Italië, Spanje, Portugal en Polen voerden deze kalender direct in, de rest van West-Europa volgde. De gregoriaanse kalender is tegenwoordig wereldwijd de standaard, alleen in de Arabische wereld en in een land als India worden ook nog andere kalenders gehanteerd.

Waarom bleven de oosters-orthodoxe kerken de juliaanse kalender hanteren?

Toen de westerse kerk de gregoriaanse kalender invoerde in opdracht van de paus van Rome ging de oosterse kerk daar niet in mee. Gregorius was alleen het hoofd van de westerse, Rooms-Katholieke Kerk. De oosterse kerk erkende zijn gezag niet. Dat had als gevolg dat de kalenders uit de pas gingen lopen en feestdagen niet meer op dezelfde dag vielen.

Hoe werkt het gebruik van verschillende kalenders door?

De verdeeldheid over de kalenders had als gevolg dat de kerkelijke jaren in Oost en West uit de pas gingen lopen en feestdagen niet meer op dezelfde dag vielen. De juliaanse kalender loopt tot het jaar 2100 dertien dagen achter op de gregoriaanse kalender, die in het Westen wordt gebruikt. Het gevolg daarvan is dat de oosters-orthodoxe kerken Kerst op 7 januari (van de westerse kalender) vieren, voor de kerken uit het Oosten is het voor hen echter gewoon 25 december (op hun juliaanse kalender). Pasen valt dit jaar in het Westen op 4 april. De oosterse kerk viert het bijna een maand later: op 2 mei.

Wat is nu het voorstel?

De orthodoxe aartsbisschop Job Getcha van Telmessos heeft een voorstel ingediend bij de Wereldraad van Kerken om Pasen vanaf 2025 op één datum te vieren. Het jaar 2025 zou daarvoor een mooi moment zijn, omdat het dan 1700 jaar geleden is dat het Concilie van Nicea (325) werd gehouden. Het was dit concilie dat besloot dat Pasen zou worden gehouden op de eerste zondag na de eerste volle maan na het begin van de lente, volgens de gregoriaanse of astronomische kalender. Dat betekende dat Pasen kan vallen tussen 22 maart en 25 april. Die lijn zou nu weer gevolgd kunnen worden.

Het concilie besloot hier overigens toe op grond van anti-Joodse gevoelens: „Want het zou buiten elke maatstaf ongepast zijn als wij op het heiligste van alle feesten de gewoonten van de Joden zouden volgen.”

Waarom komt dit voorstel?

De wereld is in figuurlijke zin kleiner geworden, daardoor is de behoefte aan meer eenheid groter. De banden tussen de oosterse en de westerse kerk zijn door het oecumenisch proces en samenwerking op tal van terreinen hechter geworden. Dat bracht leiders van de oosterse en de westerse kerk tot de gedachte om te streven naar één paasdatum.

Wat zijn de eerste reacties?

De voorzitter van de Pauselijke Raad voor de Christelijke Eenheid, kardinaal Kurt Koch, heeft positief gereageerd op het voorstel van aartsbisschop Getcha. Vraag is of alle oosterse kerken zich willen aanpassen aan de gregoriaanse kalender.