Vaticaan deelt informatie over laatste uren van paus | Kardinaal Eijk staat ervoor open Franciscus op te volgen
Paus Franciscus is op 88-jarige leeftijd overleden.
Advertentie
Het Vaticaan heeft informatie gedeeld over de laatste uren van paus Franciscus. De kerkvorst zou zijn persoonlijke verpleger hebben bedankt, omdat hij hem aanmoedigde zondag met de pausmobiel een rondje te doen over het Sint-Pietersplein. Het was zijn laatste publieke optreden.
„Bedankt dat u me terug naar het plein hebt gebracht”, citeert Vatican News, een platform van het Vaticaan. De 88-jarige Franciscus ging de pausmobiel in, nadat hij op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek was verschenen voor de paaszegen urbi et orbi. Hij begroette de tienduizenden gelovigen op het plein, maar las de zegen niet zelf voor.
Vatican News meldt dat Franciscus achteraf moe maar voldaan was. Hij zou zaterdag enige twijfels hebben gehad over de rit over het plein en daarom zijn verpleger Massimiliano Strappetti om diens mening hebben gevraagd. De paus was ernstig verzwakt door de dubbele longontsteking waarvoor hij langer dan een maand in het ziekenhuis lag.
De paus rustte zondagmiddag uit en had een rustig diner. Hij overleed maandag in zijn woning in Casa Santa Marta. Franciscus werd getroffen door een beroerte, die werd gevolgd door een coma en hartfalen.
De eerste tekenen van ziekte verschenen volgens Vatican News maandag rond 05.30 uur. De mensen die op hem letten, zouden direct hebben gehandeld. Franciscus belandde ongeveer een uur later in coma. Vlak daarvoor zou hij met zijn hand een afscheidsgebaar hebben gemaakt naar Strappetti. Hij heeft volgens degenen die in de laatste uren bij hem waren niet geleden, bericht Vatican News.
Kardinaal Wim Eijk zou ervoor open staan om de maandag overleden paus Franciscus op te volgen. Dat zegt hij in het AT5-programma Het Gesprek aan de Amstel. „Als de kardinalen je kiezen, dan kun je dat zien als een roeping die je krijgt van de Heilige Geest. Ik denk dat je dan echt in geweten verplicht bent om ja te zeggen.”
Eijk merkt hierbij op dat een kandidaat nee kan zeggen, bijvoorbeeld als hij het pontificaat om gezondheidsredenen niet aan zou kunnen. Maar als je het wel aankunt, moet je ja zeggen, vindt de kardinaal. „Op een gegeven moment komt de decaan van het kardinalencollege naar voren en vraagt de kandidaat die gekozen is of hij het wil worden”, legt Eijk uit. „En dan is hopelijk het antwoord: accepto, ik aanvaard het.” De interviewer: „Dus dan zou u het doen?” „Dan zou ik het doen”, bevestigt Eijk.
Het hele interview met Eijk, dat kort voor het overlijden van paus Franciscus werd opgenomen, is vrijdag te zien op AT5.
In Italië is na de dood van paus Franciscus een periode van nationale rouw ingegaan van vijf dagen. De periode duurt tot en met zaterdag, de dag dat de paus in Rome wordt begraven.
Het voor een groot deel rooms-katholieke Polen heeft die zaterdag tot dag van nationale rouw uitgeroepen. De Poolse president Andrzej Duda woont de uitvaartplechtigheid bij. Hij is een van de vele buitenlandse leiders die de plechtigheid bijwonen.
De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) heeft nog geen reactie op het nieuws dat de uitvaart van paus Franciscus komende zaterdag is. Dat laat een woordvoerder dinsdagochtend weten. Het is ook nog niet duidelijk of een van de leden van het koninklijk huis naar de uitvaart gaat.
Op zaterdag viert Nederland ook Koningsdag. Koning Willem-Alexander, koningin Máxima en andere leden van de koninklijke familie gaan dit jaar op Koningsdag naar Doetinchem. Koningin Máxima komt net als de overleden paus uit Argentinië.
De gemeente Doetinchem laat weten „af te wachten wat de koning doet”.
De uitvaart van paus Franciscus vindt zaterdag om 10:00 plaats, meldt het Vaticaan.
Kardinalen kwamen dinsdagochtend bijeen om besluiten te nemen over de uitvaart. Het Vaticaan maakte daarop ook bekend dat het lichaam van de paus woensdagochtend wordt overgebracht naar de basiliek. Daar kunnen gelovigen afscheid nemen.
De uitvaart vindt plaats op 26 april, Koningsdag in Nederland. In de periode daarna moet worden beslist over de opvolging van de paus. Dat gebeurt tijdens een zogenoemd conclaaf. Dat gaat over het algemeen vijftien tot twintig dagen na de dood van een paus van start.
China heeft condoleances uitgesproken na de dood van paus Franciscus. Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat er de afgelopen jaren sprake was van „constructief contact” met de Heilige Stoel.
China en het Vaticaan verlengden vorig jaar nog een overeenkomst over de benoeming van bisschoppen in de communistische volksrepubliek. „China is bereid om samen met het Vaticaan te werken aan de verdere verbetering van de betrekkingen tussen China en het Vaticaan”, zei de Chinese woordvoerder dinsdag.
Advertentie
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zal de uitvaart van paus Franciscus bijwonen. Dat meldt een ingewijde aan persbureau AFP. „Het kantoor van de president wacht op de datum van de uitvaart van de paus en bereidt het bezoek van de president aan Rome voor om afscheid te nemen van de kerkvader.”
Kardinalen zijn bijeengekomen om de uitvaart van paus Franciscus te regelen. De 88-jarige Argentijn overleed maandag. De begrafenis van de paus is doorgaans vier tot zes dagen na zijn overlijden.
De paus wordt naar zijn wens begraven in de Basiliek van Santa Maria Maggiore (de Grote Mariakerk), een van de vier pauselijke basilieken in Rome en Vaticaanstad. De kerk uit de vijfde eeuw staat in het centrum van Rome, ongeveer 3 kilometer ten oosten van Vaticaanstad. Meestal worden pausen bijgezet in de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan, maar in de Basiliek van Santa Maria Maggiore liggen al zeven pausen begraven.
De Franse president Emmanuel Macron zegt naar de uitvaart van paus Franciscus te gaan. Het overleden hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk wordt waarschijnlijk later deze week begraven.
„Wij zullen aanwezig zijn bij de uitvaart van de paus, zoals het hoort,” zei Macron tegen verslaggevers. Het Vaticaan heeft nog geen datum of andere details voor de uitvaart bekendgemaakt.
De verwachting is dat wereldleiders en gelovigen van over de hele wereld naar Vaticaanstad en Rome zullen afreizen om Franciscus de laatste eer te bewijzen. De Amerikaanse president Donald Trump was de eerste die zijn aanwezigheid aankondigde.
Paus Franciscus is overleden aan een hersenbloeding en onomkeerbaar hartfalen, aldus de Vaticaanse arts Andrea Arcangeli in een overlijdensakte die maandag is vrijgegeven.
In de akte, die door het Vaticaan is gepubliceerd, staat dat de 88-jarige paus in coma was geraakt voordat hij maandagochtend overleed.
Paus Franciscus is overleden. Dus staan de komende dagen in het teken van een vast ritueel. Wat gaat er allemaal gebeuren?
President Donald Trump heeft maandag bevolen de vlaggen halfstok te hangen op het Witte Huis en alle openbare en militaire gebouwen als eerbetoon aan de overleden paus Franciscus. Ook op de Amerikaanse marineschepen en de ambassades in het buitenland worden de vlaggen halfstok gehangen als teken van respect voor de paus.
„Hij hield van de wereld”, zei Trump over de paus, die kritisch was over het immigratiebeleid van de huidige Amerikaanse regering.
Reformatorische christenen doen er goed aan om niet te snel met een boog om de bisschop van Rome heen te lopen. Als Franciscus sprak, werd er vaak geluisterd, terwijl protestantse kerken niet zelden te verdeeld zijn om krachtig hun stem te laten horen in een wereld die verscheurd is door honger, oorlog en klimaatrampen.
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) gedenkt de maandag overleden paus Franciscus „als een inspirerend mens en geestelijk leider, die mensen binnen én buiten de kerk wist te raken”. Scriba van de generale synode van de PKN René de Reuver zag in Franciscus „een vernieuwer en oecumenicus, een pleitbezorger van vrede te midden van conflicten”.
Ook noemt De Reuver Franciscus „een profetische stem voor de zorg voor de schepping”, vanwege de encycliek Laudato Si’. Dat is de brief van Franciscus waarin hij zijn zorgen uitte over het internationale klimaatbeleid. „Zijn leven en nalatenschap blijven een zegen voor velen, ook buiten de grenzen van zijn eigen kerk”, aldus de protestanten.
Het Vaticaan houdt op het Sint-Pietersplein een openbare gebedsdienst na het overlijden van de paus. Die staat gepland voor 19.30 uur, meldt het Vaticaan.
Na de plotselinge dood van de paus waren al veel mensen naar het grote plein in Vaticaanstad getrokken. Het was enorm druk in de straten richting het Sint-Pietersplein.
Het Vaticaan had al laten weten dat het lichaam van de paus mogelijk op woensdag wordt overgebracht naar de Sint-Pietersbasiliek. Daar kunnen gelovigen dan afscheid komen nemen. Een datum voor de uitvaart is nog niet bekend.
De paus is overleden in zijn eigen appartement, meldt het Vaticaan. De officiële doodsoorzaak wordt waarschijnlijk maandagavond bekendgemaakt, nadat de camerlengo het overlijden ceremonieel heeft vastgesteld.
De paus woonde in een klein appartement in de Domus Sanctae Marthae, wat eigenlijk het gastenverblijf van het Vaticaan is. Zijn keuze voor die plek, en niet het Apostolisch Paleis waar pauzen normaal gesproken wonen, werd gezien als symbolisch voor zijn sobere leefstijl. Zo droeg hij bijvoorbeeld ook altijd witte gewaden in plaats van de versierde kleding die zijn voorgangers vaak droegen.
Opperrabbijn Binyomin Jacobs herdenkt paus Franciscus als een kerkelijk leider die oog had voor de hele wereld en daarbij een brede kijk had. „Ook keek hij heel duidelijk naar mensen als individuen”, aldus Jacobs.
De opperrabbijn sprak de hoop uit dat de opvolger van paus Franciscus ook die brede kijk op de wereld heeft. „En verder hoop ik ook dat de Rooms-Katholieke Kerk onder de opvolger van paus Franciscus zich niet meer naar binnen gaat keren.”
De komende dagen komen in Nederlandse rooms-katholieke kerken condoleanceregisters te liggen waarin mensen hun medeleven kunnen betuigen na het overlijden van paus Franciscus. Op veel plaatsen zullen de kerken open zijn en mensen de „gelegenheid krijgen te bidden voor de paus en de kerk”. Dat zei bisschop Hans van den Hende tijdens een persmoment van de Nederlandse Bisschoppenconferentie in de Sint-Aloysiuskerk in Utrecht.
Het bidden was ook voor paus Franciscus van groot belang, zei Van den Hende, en dus begon het persmoment in Utrecht ook met een gebed. Want „als we bidden, dan bidden we niet als papegaai”, sprak de bisschop de paus na, „maar met hart en ziel, als hele persoon”. Na zijn verkiezing startte de paus op het balkon bij het Sint-Pietersplein in Rome ook met een gebed en boog hij zijn hoofd naar de mensen toe om voor hem te bidden. „Die vraag is steeds gebleven: om te bidden voor de paus en de paus bidt voor ons”, benadrukte Van den Hende de „wederkerigheid” van het geloof van Franciscus.
Het lichaam van de paus wordt mogelijk woensdagochtend overgebracht naar de Sint-Pietersbasiliek, meldt het Vaticaan. Daar kunnen gelovigen dan afscheid komen nemen.
Over de opbaring van de paus moet dinsdag meer duidelijk worden. Zijn uitvaart zou vier tot zes dagen na zijn dood moeten plaatsvinden. Bij die plechtigheid worden ook veel wereldleiders verwacht.
Daarna komen kardinalen bijeen om zijn opvolger te kiezen. Omdat de geestelijken tijd nodig hebben om af te reizen naar Rome, duurt het normaal gesproken vijftien tot twintig dagen voordat zo’n conclaaf daadwerkelijk van start gaat.
Kardinalen verzamelen zich dan in de beroemde Sixtijnse Kapel om achter gesloten deuren te stemmen. Kardinalen die op het moment dat de Heilige Stoel onbezet wordt ouder waren dan 80, hebben geen stemrecht.
De Amerikaanse president Donald Trump heeft op Truth Social kort gereageerd op het overlijden van de paus. „Rust in vrede paus Franciscus! Moge God hem en allen die van hem hielden zegenen!”
Trump had niet altijd een goede verstandhouding met de paus. Franciscus uitte begin dit jaar nog stevige kritiek op de voorgenomen massadeportaties van de Verenigde Staten. De Amerikaanse regering reageerde dat de paus zich beter kon focussen op het besturen van de kerk.
Ook toen Trump in 2016 voor het eerst werd verkozen als president was de paus kritisch. „Iedereen, wie hij ook is, die alleen maar muren wil bouwen en geen bruggen, is geen christen”, zei Franciscus destijds over Trumps plannen om een muur te bouwen tegen migranten op de grens met Mexico.
De paus wordt volgens het Vaticaan om 20.00 uur opgebaard in een kapel van de Domus Sanctae Marthae, waar hij woonde. De camerlengo, kardinaal Kevin Farrell, zal dan de ceremoniële rite uitvoeren waarbij het overlijden van Franciscus wordt vastgesteld. Daarna wordt zijn lichaam in een kist gelegd.
Het is nog niet bekend wanneer de uitvaart van de paus zal zijn, maar volgens protocol zou dat vier tot zes dagen na het overlijden moeten plaatsvinden.
Paus Franciscus maakte zijn „bijzondere naamkeuze”, die verwees naar de middeleeuwse Franciscus van Assisi, tijdens zijn ambtsperiode waar, meent bisschop Gerard de Korte. Want de op tweede paasdag overleden paus kwam voortdurend „op voor de armen, de vluchtelingen en de schepping als Gods eigendom”, zag de bisschop van bisdom Den Bosch.
Bij zijn aantreden kende De Korte de Argentijnse Franciscus niet, maar zag hem tijdens zijn pontificaat voor mensen van zowel binnen als buiten de kerk als „een van de weinige morele leiders van dit moment”. Dat gold niet alleen op sociaal vlak, maar „ook als hij opkwam voor het ongeboren leven, de trouw binnen het huwelijk en de zorg voor de ouderen”. Zijn ervaringen uit Zuid-Amerika droegen daar volgens De Korte aan bij door „de scherpe sociale tegenstellingen in de meeste landen daar”.
Spanje heeft drie dagen van nationale rouw aangekondigd na het overlijden van paus Franciscus. Minister van Justitie Félix Bolaños stelde dat de Spaanse regering zich altijd nauw verbonden heeft gevoeld met het werk en de normen en waarden van Franciscus, schrijft de krant El Mundo. „Een groot paus is gestorven”, aldus Bolaños.
Premier Pedro Sánchez sprak eerder al zijn verdriet uit op X. Volgens statistiekbureau Statista beschouwt zo’n 57 procent van de Spanjaarden zichzelf als rooms-katholiek.
Het plein voor de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad stroomt langzaam vol na het overlijden van paus Franciscus, is te zien op livebeelden van het plein. De paus verscheen zondag nog op het balkon van de Sint-Pieter voor de traditionele paaszegen urbi et orbi.
De Russische president Vladimir Poetin heeft het Vaticaan gecondoleerd na het overlijden van de paus. „Gedurende zijn pontificaat heeft hij actief de ontwikkeling bevorderd van de dialoog tussen de Russisch-orthodoxe en rooms-katholieke kerken, evenals de constructieve samenwerking tussen Rusland en de Heilige Stoel”, stelde hij. De boodschap was gericht aan kardinaal Kevin Joseph Farrell, de camerlengo (‘kamerheer’) van de paus.
De paus stond bekend als zeer kritisch over de oorlog in Oekraïne. Hij noemde het dit jaar „pijnlijk en beschamend” voor de mensheid dat de door Poetin begonnen oorlog al drie jaar bezig was. De Russische leider spreekt in zijn boodschap evenwel zijn droefenis uit over het sterven van Franciscus. „In dit droevige moment wil ik u en de gehele katholieke geestelijkheid mijn medeleven en steun betuigen.”
Paus Franciscus had een groot hart voor de zwakkeren in de samenleving. „Dat liet hij steeds weer blijken in zijn teksten en door de bezoeken die hij bracht aan groepen gemarginaliseerden. Ook benadrukte hij de beschermwaardigheid van het leven, van het begin tot het einde”, zegt kardinaal Wim Eijk over de op paasmaandag overleden kerkvorst.
Hij was „een paus van de bemoediging”, aldus Eijk, verwijzend naar twee ontmoetingen die de Nederlandse bisschoppen in 2013 en in 2022 met Franciscus hadden. „Zoals vaker legde hij bij die gelegenheid de voorbereide toespraak terzijde en ging echt in dialoog met ons. Hij deed beide keren de krachtige oproep om vol te houden en de moed niet op te geven. Niet omkijken in nostalgie, maar de blik richten op de toekomst. Die boodschap gaf hij ons en daarmee alle katholieken van Nederland mee”, vertelt de kardinaal.
Theoloog en hoogleraar aan de Tilburg University Paul van Geest is overrompeld door het overlijden van paus Franciscus. „Het lijkt wel het script van een toneelstuk, dat hij de dag na het uitspreken van het urbi et orbi overlijdt.” Vanuit Rome „reageren mensen heel emotioneel” op het overlijden, ziet Van Geest, „veel meer dan bij de vorige paus”.
Dat komt volgens de theoloog omdat Franciscus „veel meer tot het hart sprak, hij was een echt mensenmens”. Dat merkten zowel mensen die vanaf een plein naar hem keken als wie hem „zelfs maar een paar minuten sprak”. Van Geest ontmoette Franciscus meerdere malen en is lid van de Pauselijke Theologische Academie, een adviesorgaan van de paus. „Hij was barmhartig, betrokken, kon boos worden en was ongeduldig”, memoreert hij, maar „iedereen voelde” dat hij „tot het hart sprak”.
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn „diep getroffen” door het overlijden van paus Franciscus. Dat laten zij in een verklaring weten. „Met warmte herinneren wij ons de persoonlijke ontmoetingen met hem, onder andere tijdens ons staatsbezoek aan de Heilige Stoel in 2017. Paus Franciscus straalde in alles barmhartigheid uit.”
De paus is maandagmorgen overleden. Hij lag vijf weken in het ziekenhuis met een dubbele longontsteking en was daar kort geleden uit ontslagen. De Argentijn, geboren als Jorge Mario Bergoglio, stond sinds 2013 aan het hoofd van de rooms-katholieke kerk.
„Beste broeders en zusters, met diepe droefheid moet ik het overlijden van onze Heilige Vader Franciscus aankondigen”, zei kardinaal Kevin Farrell in een videoboodschap van het Vaticaan.
De paus verscheen zondagmiddag nog op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad voor het urbi et orbi. Hij sprak de jaarlijkse paaszegen niet zelf uit. Ook had hij een korte ontmoeting met de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance.
Advertentie