Dat blijkt uit een vrijdag gepubliceerd rapport van een onafhankelijke werkgroep ambtenaren. Ook regionale netbeheerders en toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) leverden hun bijdrage aan het onderzoek naar de bekostiging van het stroomnet.

Grosso modo moet er 195 miljard euro extra geïnvesteerd worden tussen nu en 2040, stelt de werkgroep op basis van onderzoek van advieskantoor PwC. Er is 107 miljard extra nodig voor het elektriciteitsnet op land; voor het net op zee 88 miljard. In het gunstigste geval bedraagt de totale investering 136 miljard; in een pessimistischer scenario gaat het om 253 miljard.

Overigens is de investeringsopgave in rap tempo verviervoudigd. Vier jaar geleden schatte PwC nog dat 53 miljard euro voldoende zou zijn.

De vraag is of de investeringsopgave beter verdeeld moet worden tussen huidige en toekomstige stroomverbruikers

In het rapport worden tal van mogelijkheden geschetst hoe de rekening anders verdeeld zou kunnen worden onder groepen in de samenleving. Het bevat echter géén advies; de werkgroep laat in het midden wat wel en niet verstandige keuzes zijn. Ze noemt het hooguit „wenselijk” als buurlanden in de toekomst gaan betalen voor stroomtransport over het Nederlandse net.

Schatkist

Het is nu aan het kabinet om vervolgbesluiten te nemen. Eind april komt minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) met een reactie. Dan zal duidelijk worden of de regering de schatkist aanspreekt om huishoudens dan wel het bedrijfsleven of industriële grootverbruikers financieel te compenseren.

Op dit moment worden investeringen in het stroomnet bekostigd via nettarieven die toezichthouder ACM vaststelt. Huishoudens dragen bij aan de netwerkkosten via de maandelijkse energierekening. Volgens de huidige systematiek komt de rekening van de benodigde investeringen in het stroomnet voor meer dan de helft bij huishoudens te liggen, blijkt uit het rapport. De netwerkkosten voor huishoudens zullen zonder overheidsingrijpen stijgen van 400 euro (2024) naar 1100 euro per jaar in 2040.

Toekomstige generaties

Een van de keuzes die nu voorligt is of de rekening beter verdeeld moet worden tussen huidige en toekomstige stroomverbruikers. De gedachte daarachter is dat ook toekomstige generaties profiteren van de uitbreiding van het stroomnet. Daarvoor bestaat een oplossing die in vaktaal amortisatie heet.

Als amortisatie toegepast wordt, zullen de netwerkkosten op de energiefactuur de komende jaren minder snel stijgen. Netbeheerder Tennet loopt daardoor inkomsten mis. Ter compensatie ontvangt Tennet een lening van de staat. Die lening wordt vervolgens terugbetaald door de netwerkkosten in de toekomst over een langere periode te verhogen.

Lees ook

Stroomtekort op Walcheren, maar niet voor camping Schoolzicht 

Er zitten echter een aantal haken en ogen aan deze oplossing. Op dit moment staat Europese regelgeving amortisatie niet toe, waardoor het niet op korte termijn ingevoerd kan worden. Afhankelijk van de precieze financieringsconstructie kan bovendien het begrotingstekort oplopen tot boven de wettelijk toegestane norm.

Buitenland

Een andere mogelijkheid is om buitenlandse afnemers in de toekomst te laten betalen voor stroomtransport via het Nederlandse elektriciteitsnet. Op dit moment gebeurt dat niet. Nederland kan er relatief veel baat bij hebben, vanwege de potentie voor windparken op de Noordzee en bijbehorende stroomexport. Hoeveel extra inkomsten het oplevert is niet duidelijk. Dat hangt ervan af welke afspraken erover gemaakt worden in Europees verband.

Huishoudens of bedrijven compenseren door eenvoudigweg de energiebelasting te verlagen, behoort eveneens tot de mogelijkheden. De netwerkkosten blijven dan de komende jaren onverminderd stijgen, maar huishoudens worden daarvoor onder de streep gecompenseerd.

In het rapport hebben de ambtenaren verschillende belastingverlagingen uitgewerkt die elk miljarden euro’s per jaar kosten. Het valt niet op voorhand te zeggen waar de rekening van een lagere energiebelasting neerslaat. Dat hangt er volledig van af welke maatregel het kabinet ertegenover zet die de schatkist geld oplevert.

Het kabinet zal tot slot de komende maanden spreken over extra compensatie voor industriële grootverbruikers. Duitsland, Frankrijk en België hanteren, in tegenstelling tot Nederland, stevige kortingen en belastingvoordelen voor de energie-intensieve industrie. Er is dus geen sprake van een Europees gelijk speelveld. Dat leidt ertoe dat de elektrificatie van de Nederlandse industrie vertraagt of investeringen naar het buitenland verplaatst worden. Het kost enkele honderden miljoenen euro’s om aan deze zorg van het bedrijfsleven tegemoet te komen.