Die conclusie is te trekken op basis van recente onderzoeksrapporten over geloof en kerkelijke betrokkenheid in de Verenigde Staten.

Voorbeeld 1. Toen tijdens de coronapandemie de kerken dicht gingen of slechts een klein aantal bezoekers werd toegelaten, zeiden velen: „Het kerkbezoek komt nooit meer terug op het oude peil.” Mis, zo blijkt uit een onderzoek van Pew Research Center. In veel gemeenten is het aantal bezoekers weer nagenoeg op het niveau van voor corona.

Voorbeeld 2. De laatste zeventien jaar heeft Pew drie keer groot onderzoek gedaan naar de godsdienstbeleving van de Amerikanen, steeds onder meer dan 35.000 mensen. De eerste twee onderzoeken lieten een scherpe daling van het aantal aanhangers van het christendom zien. Het christelijk geloof wacht een sombere toekomst, was de slotsom van het voorlaatste rapport.

Mis, zo laat het nieuwste onderzoek van Pew, dat woensdag verscheen, zien. De neergang van het christendom is vertraagd en misschien zelfs afgevlakt. Het percentage protestanten in Amerika is sinds 2019 niet significant gedaald, en het aantal rooms-katholieken is sinds 2014 stabiel gebleven.

Voorbeeld 3.  De onderzoekers van Pew waarschuwen desondanks voor optimisme. In de toekomst zal die neergang zich weer voortzetten, zo denken de onderzoekers van het gezaghebbende Amerikaanse onderzoeksbureau. Want de jongere generatie (zeg maar van onder de dertig) is doorgaans niet kerkelijk opgevoed en dus zal kerkbezoek in de toekomst minder worden. Het zijn vooral ouderen die momenteel de kerkbanken vullen. Zeker het christelijk geloof heeft voor jongeren afgedaan. Moderne atheïsten bereiden zich al voor op voor hen gouden tijden.

Weer mis, blijkt uit een onderzoeksrapport van instituut Barna. Meer dan drie op de vier tieners in de Verenigde Staten (77 procent) zeggen dat ze op zijn minst enigszins gemotiveerd zijn (52 procent zeer, 25 procent enigszins) om de rest van hun leven over Jezus te blijven leren.

Danklied

Toch geven de drie recent gepubliceerde onderzoeken geen reden om een danklied aan te heffen. Integendeel. De nieuwe Religious Landscape Study van Pew bevestigt dat Amerika in de 21e eeuw duidelijk minder religieus is geworden.

Ongeveer een derde van de mensen zegt dat religie niet zo belangrijk voor hen is als voor hun ouders. Slechts 5 procent geeft aan vaker naar de kerk te gaan dan in de kindertijd. Een meerderheid, 54 procent, gaat nooit naar godsdienstige samenkomsten van welke aard dan ook. Nog eens 21 procent gaat er maar een of twee keer per jaar heen.

Over één ding zijn alle onderzoekers het eens: veruit de meeste mensen worden niet godsdienstiger als ze ouder worden. Van de Amerikanen meldt 73 procent dat ze niet religieuzer zijn geworden naarmate ze ouder zijn geworden. „Oudere, zeer godsdienstige, zwaar christelijke generaties sterven uit”, meldt de studie. „De jongere generaties die hen opvolgen, zijn veel minder religieus, met kleinere percentages christenen.”

Ook al zegt het laatste Pew-rapport dat de achteruitgang minder sterk is, het blijft een feit dat de neergang van het christendom in de VS in het eerste kwart van deze eeuw dramatisch is te noemen. In 2007 noemde nog 78 procent van de Amerikanen zich christen. Dat is inmiddels gedaald naar 62 procent. Voor iedere nieuweling in de kerk zijn er zes mensen vertrokken.

Die ontwikkeling heeft vooral de Rooms-Katholieke Kerk getroffen. Maar ook protestantse kerken hebben eronder geleden. Zij hebben bijna twee keer zo veel mensen het geloof zien verlaten als dat er zich bij hen hebben aangesloten, aldus Pew.

Een gedegen godsdienstige opvoeding blijkt ook geen garantie te zijn dat iemand bij de kerk blijft. Minder dan de helft van de mensen die in de jaren tachtig, negentig en het eerste decennium van de 21e eeuw in christelijke gezinnen zijn opgegroeid, beschouwt zich nu nog steeds als gelovige.

Zwevende pizza

Deze achteruitgang, die volgens het Pew-onderzoek zich nu (tijdelijk?) lijkt te stabiliseren, betekent echter niet dat de meeste Amerikanen volstrekt ongelovig genoemd moeten worden. De samenstellers schrijven dat er sprake is van „een opvallende spiritualiteit”. Veruit de meeste Amerikanen geloven dat er meer is dan de zichtbare werkelijkheid. Ruim 80 procent gelooft in het bestaan van God of van een universele, bovennatuurlijke geest en 86 procent is ervan overtuigd dat mensen een ziel of geest hebben. Ongeveer zeven op de tien Amerikanen geloven in de hemel, de hel of beide. Bijna 60 procent voelt meerdere keren per jaar of vaker een bovennatuurlijke aanwezigheid.

Tre’ Giles, predikant en betrokken bij de organisatie Alpha USA, zegt in het magazine Christianity Today dat hij tieners en jongvolwassenen ontmoet die geloven in astrologie, aliens, ideeën van de Native Americans over de natuur, heidendom, pantheïsme, wellness-gerichte mystiek en zelfs in een zwevende pizza in de lucht. „En ook in het christendom. Ze geloven het allemaal tegelijk.” Volgens hem proeven jongeren ervan, zonder alle opvattingen van zo’n spirituele traditie over te nemen.

De Religious Landscape Study van Pew die deze week verscheen, laat verder zien dat de aanhang van niet-christelijke religies „langzaam” groeit. Maar deze groep maakt nog steeds slechts een klein deel van de bevolking uit (7 procent). Hij omvat de 2 procent Amerikanen die Joods is. Moslims, boeddhisten en hindoes maken elk voor 1 procent deel uit van de bevolking.

Van de groep volwassen christenen in de VS is 40 procent protestants en 19 procent rooms-katholiek. De overige 3 procent in de enquête van Pew betreft mormonen, oosters-orthodoxe christenen, Jehovah's Getuigen en een aantal kleinere christelijke groepen.

De twee grootste protestantse denominaties in de Pew-enquête blijven de Southern Baptist Convention en de United Methodist Church, hoewel beide kerken veel leden hebben verloren sinds de eerste Religious Landscape Study die in 2007 werd gehouden.

Nones

De afvlakking van de neergang van het christelijk geloof vertaalt zich ook in de ontwikkelingen bij de groep zogenoemde ”nones”: de Amerikanen die zeggen nergens in te geloven. Die groep groeide tot 2020 snel, maar dat lijkt nu te stagneren. Ongeveer 29 procent van de Amerikaanse volwassenen identificeert zich als niet-actief religieus. Het gaat om atheïsten (5 procent), agnosten (6 procent) of mensen die zeggen „niets in het bijzonder” te zijn (19 procent).

Pew Research zegt in een toelichting dat voorspellingen doen op basis van onderzoeken ook „heel lastig” blijkt te zijn. Als voorbeeld noemt het de uitspraken die in 2020 en 2021 werden gedaan over de langetermijneffecten van de coronapandemie op kerken. Algemeen werd aangenomen dat er een vloed aan kerksluitingen in het verschiet lag en dat het bijwonen van kerkdiensten fors zou afnemen. De meeste mensen zouden, zo was de gedachte, de kerkdiensten hooguit nog online volgen. Door de kerksluitingen tijdens de pandemie zou de kerkelijke betrokkenheid sterk afnemen.

Dat die voorspelling niet is uitgekomen, laat een Pew-studie van oktober 2024 zien. De meeste kerken hebben op zondag evenveel kerkgangers als voor 2020. Als er al sprake is van minder kerkelijke betrokkenheid, dan manifesteerde die zich reeds voor het uitbreken van de pandemie.

In het onderzoek van Pew zegt niet meer dan 10 procent van de kerkleden dat corona „veel impact” heeft gehad op hun kerkelijke betrokkenheid. „Van kerkverlating als gevolg van corona is slechts zeer beperkte mate sprake geweest”, stellen de onderzoekers.

Wel is er een verandering in de manier waarop mensen kerkelijk meelevend zijn. „Van de Amerikanen zegt 13 procent minder vaak persoonlijk in de diensten aanwezig te zijn dan vóór de pandemie. Slechts 7 procent zegt dat ze nu vaker aanwezig is”, aldus het rapport. Maar dat verschil wordt bijna precies gecompenseerd door een toename van virtuele deelname: 13 procent van de Amerikanen zegt vaker online naar diensten te kijken dan vóór de pandemie, terwijl 6 procent zegt nu minder vaak te kijken.